Zonnebrand bij paarden

Heerlijk die zomer met de zomerzon! Wat minder fijn is de bekende rode zonverbrande huid na een dagje strand of buiten zijn. Ook paarden kunnen net als wij last hebben van de zon en zonnebrand oplopen. Vooral paarden die in het zomerseizoen op de weide staan hebben kans om hun huid te verbranden. Toch is lang niet elk paard even gevoelig voor de zon en zonnebrand.

De oorzaak van zonnebrand is blootstelling aan een te veel aan zonlicht of nog specifieker de ultraviolette (UV) straling in het zonlicht. Deze UV straling wordt opgenomen in de huid en kan daar schade toebrengen door radicalenvorming.

Net als bij mensen is niet elk paard even gevoelig voor zonnebrand. Een niet-gepigmenteerde huid, oftewel een roze huid, neemt veel makkelijker UV straling op dan een gepigmenteerde donkere huid. Ook zal een dun- of onbehaarde huid eerder verbranden dan een huid met een dikke vacht. Deze gevoelige dun behaarde roze huid kun je bij paarden vinden op de neus, de lippen en de onderbenen.

Vooral paarden met veel witte aftekeningen, bonte paarden en lichte paarden met een ongepigmenteerde huid (bijvoorbeeld paarden met de kleur cremello) zijn gevoelig voor het ontwikkelen van zonnebrand. Daarbij is goed om je te realiseren dat het niet zo zeer de lichte vacht is die zorgt voor de gevoeligheid van zonnebrand bij lichte paarden maar dat de huidskleur de mate van gevoeligheid bepaalt. Zo hebben schimmels een witte vacht maar een donkere/gepigmenteerde huid en deze huid zal dus niet snel verbranden. In veel gevallen is het UV licht de enige oorzaak van de zonnebrand bij paarden. Echter in sommige gevallen kan er nog een onderliggend probleem spelen waardoor de huid gevoeliger wordt voor zonlicht. Te weten:

• zonnebrand door opname van (giftige) fototoxische stoffen
• zonnebrand door leverproblemen

Bij zonnebrand door fototoxische stoffen worden er chemicaliën opgenomen in de huid waardoor de huid van het paard gevoeliger wordt voor UV-licht. Deze stoffen bevinden zich in verschillende, soms vaak voorkomende, planten zoals St.-janskruid, berenklauw, boekweit, luzerne en rode klaver. Ook kunnen geneesmiddelen zoals fenothiazine, tetracyclines of sulfanomiden deze werking hebben. Daarnaast bevatten sommige zalven en crèmes, waaronder enkele zonnebrandcrèmes ook bestanddelen die fototoxisch zijn. Fototoxische stoffen hebben in de huid fotodymanische eigenschappen. Dit wil zeggen dat deze stoffen in de huid onder invloed van zonlicht extra energie absorberen waarbij vrije radicalen ontstaan. Deze vrije radicalen zorgen voor schade in de cellen en leiden tot een (ernstige) ontsteking in de huid.

Een leverprobleem kan indirect ook voor zonnebrand zorgen. Jacobskruiskruid, een bekende in Nederland veel voorkomende en snel verspreidende plant is een beruchte oorzaak van leverproblemen bij het paard. Bij ernstige leverschade, wanneer meer dan 70-80 % van de lever beschadigt raakt, kan de lever de afvalstoffen in het lichaam niet meer goed verwerken. Eén van de afvalstoffen phylloerythrine, een afbraakprodukt van de kleurstof van grassen en planten (chlorofyl), kan niet meer goed worden afgebroken. De stof phylloerythrine is fototoxisch waardoor de huid een grotere gevoeligheid krijgt voor zonlicht.

Er zijn verschillende gradaties in zonnebrand. Bij milde zonnebrand is de huid alleen rood, verdikt, warm en pijnlijk maar ontstaan geen blaren, korsten of wonden. Aangezien paarden vaak niet tijdig de schaduw op kunnen of willen zoeken neemt zonnebrand bij paarden vaak ernstige vormen aan.

Bij een ernstige verbranding kunnen blaren ontstaan waar vocht uittreedt. Na enkele dagen sterft de huid volledig af en ontstaat er open wond of een korst. Onder deze korst zal de huid langzaam gaan genezen en de korst zal langzaam loslaten. Het genezingsproces van zo’n ernstige verbranding kan zo enkele maanden in beslag nemen.

Een zonverbrande huid is redelijk eenvoudig te herkennen door het klinische beeld en het feit dat het paard in het zomerseizoen buiten gehouden wordt. Het is heel belangrijk om de ernst van de verbranding in te schatten. De daadwerkelijke schade zie je vaak niet direct na de verbranding maar pas na enkele dagen.

Daarnaast is het belangrijk om al bij de eerste verschijnselen onderliggende oorzaken zoals de opname van fototoxische stoffen of een leverprobleem uit te sluiten. Onderzoek van de weide naar giftige planten kan nodig zijn. Paarden met leverproblemen zijn vaak sloom, doen het niet goed en kunnen gele slijmvliezen hebben. Het kan nodig zijn om het bloed te laten onderzoeken op leverwaarden en leverfunctie.

De behandeling van zonnebrand hangt af van de ernst van de verbranding. Paarden met een verbrande huid moeten uit het zonlicht gehaald worden. Overdag opstallen is de meest effectieve manier en kan noodzakelijk zijn wanneer de zonnebrand ernstig is of grote delen van het lijf zijn aangetast. Bij milde zonnebrand kan het voldoende zijn om alleen de verbrande delen van het paard te beschermen tegen zonlicht door de huid te bedekken met een UV-werende stof. Voor paarden zijn er tal van producten op de markt zoals UV-werende neusnetten, dekens en beenkappen maar je kunt ook zelf op eenvoudige wijze een neusbeschermer maken met een lap stof.

Een andere manier om de huid te beschermen tegen het UV licht is het frequent insmeren met een watervaste zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (bijvoorbeeld zonnebrandcrème factor 50). Er zijn speciale zonnebrandcreme’s voor paarden op de markt, maar je kunt ook de crème voor mensen gebruiken. Zinkzalf, een dikke witte crème met een ontstekingsremmend effect kan ook heel effectief zijn om te besschermen tegen het zonlicht en remt gelijk de ontsteking in de huid.

Bij heftigere zonnebrand met korsten en-of open wonden is het altijd verstandig om je dierenarts te raadplegen zodat deze een passend behandelplan kan opstellen. Vaak is het in deze gevallen wel noodzakelijk om het paard op stal te zetten om het paard zo volledig uit het zonlicht te halen. Het bedekken van open wonden met een deken is in deze gevallen niet aan te raden aangezien de wonden dan kunnen gaan broeien, besmet kunnen worden met bacteriën en niet goed genezen. De behandeling van ernstige zonnebrand bestaat meestal uit het desinfecteren van de wonden en deze behandelen met een vette beschermende zalf zoals honing-, levertraan- of zinkzalf. In heftige gevallen waarbij er grote oppervlakken van de huid beschadigd zijn en/of er grote wonden zijn ontstaan, kan het soms nodig zijn om te behandelen met pijnstillers/ontstekingremmers en misschien zelfs antibiotica om infecties te voorkomen. Je dierenarts kan je daar het best in adviseren. Belangrijk is om je te realiseren dat de genezing van ernstige zonnebrand weken tot maanden kan duren.

Paarden met gewone zonnebrand genezen over het algemeen goed zodra ze uit het zonlicht gehaald worden. Wel kan het enkele weken tot maanden duren voordat de huid helemaal hersteld is. Vaak, zeker bij milde zonnebrand, kunnen deze paarden met UV-protectie (zonnebrandcrème, dekens of andere beschermers) gewoon naar buiten. Bij paarden die zonnebrand hebben door het opnemen van fototoxische stoffen zijn de vooruitzichten ook goed als er voor gezorgd wordt dat het paard niet meer blootgesteld wordt aan deze chemicaliën.

Paarden die zonnebrand hebben als gevolg van een leverprobleem hebben een minder goede tot slechte prognose. De zonnebrand zal bij een goede behandeling wel genezen maar de lever herstelt waarschijnlijk onvoldoende dit omdat al een heel groot deel van de lever beschadigd is voordat je symptomen ziet.

Voorkomen is altijd beter dan behandelen. Dat geldt zeker ook voor zonnebrand. Voorkom blootstelling aan te veel direct zonlicht. Zeker wanneer je een paard hebt wat gevoelig is voor zonnebrand zoals bonte paarden, paarden met een lichte huidskleur of met veel aftekeningen. Stal je paard op wanneer de zon heftig brandt of bedek de gevoelige huid met een UV werende stof.

Het meerdere keren per dag insmeren van de gevoelige delen met een zonnebrandcrème met hoge factor kan ook goed helpen.

Afb. 12: Gevoelig paard op stal

Daarnaast is het verstandig om je weiland te controleren op giftige planten zoals Jacobskruiskruid, st. Janskruid, boekweit of rode klaver en verwijder deze wanneer ze aanwezig zijn.

Wanneer je paard last heeft van een leverprobleem of medicijnen krijgt die foto-toxische stoffen bevatten is het altijd verstandig om heel voorzichtig met zonlicht om te gaan.