White Line Disease bij paarden en ezels

Heeft jouw paard gezonde hoeven? De hoeven van paardachtigen zijn belangrijke organen. ‘No foot, no horse’ is een oud maar nog steeds geldend gezegde. Kreupelheden zijn namelijk een belangrijke oorzaak dat paarden niet gebruikt kunnen worden en de oorzaak daarvan zit vaak in de hoeven. White Line Disease is een moeilijk te herkennen afwijking van de paardenhoef.

Bij White Line Disease breken micro-organismen de verbinding tussen hoorn en het levende deel van de hoef af. Hierdoor ontstaat er een holte onder de wand en kan in ernstige gevallen het hoefbeen zakken. In het beginstadium tonen de dieren geen klachten, pijn of kreupelheid. Als het paard eenmaal kreupel is, zal de behandeling intensief en langdurig zijn. De belangrijkste behandeling bestaat uit het herhaaldelijk verwijderen van de losse delen van de wand en het optimaliseren van de stand van de hoef.

White line disease (WLD) of wittelijnziekte is een steeds vaker voorkomende ziekte van de hoefschoen bij paarden, ezels en hun kruisingen. Hierbij breken micro-organismen de verbinding tussen hoorn en het levende deel van de hoefschoen af. Het proces begint altijd aan de zoolzijde van de hoef, waarna de micro-organismen zich steeds verder naar boven, richting de kroonrand zullen uitbreiden. In de aangetaste gebieden is het hoorn afgebroken en resteert een holte gevuld met droog, lichtbruin korrelig materiaal.

Er ontstaat een holte onder de hoornwand, de verbinding met het levende deel van de hoef wordt aangetast en in ernstige gevallen kan het hoefbeen zakken. Als een groter deel van de wand is aangetast, kunnen paarden kreupel worden. Omdat de losse hoornwand niet zelf opnieuw kan hechten maar geheel vanuit de kroonrand nieuw moet worden opgebouwd, zal de genezing altijd lang duren.

White Line Disease (WLD) komt over de gehele wereld voor bij paardachtigen van alle leeftijden en rassen. Ezelhoeven in Nederland zijn vaak aangetast. We zien WLD bij dieren met, maar ook zonder hoefbeslag en het komt nogal eens voor aan meerdere hoeven van een dier. De aangetaste plekken kunnen bij een hoef op een enkele plek of over een groot deel van de hoefschoen verspreid zijn. In veel gevallen is het toongedeelte aangetast.

Nog steeds is niet aangetoond wat de oorzaak is van WLD. Vermoedelijk zijn er diverse factoren belangrijk en begint de ziekte doordat micro-organismen die hoorn kunnen afbreken zich gaan nestelen in een eerdere beschadiging van de hoornwand op het contactoppervlak van de zool met de grond.

White Line Disease of Wittelijnziekte is een enigszins misleidende benaming van de aandoening, omdat de ziekte in eerste instantie niet in de zogenoemde witte lijn van de hoef begint maar juist erbuiten. De witte lijn kan er wel bij betrokken raken. De aandoening wordt ook wel Seedy Toe, hoof-wall disease of schimmelinfectie van de hoef genoemd. Ook al deze namen zijn niet geheel correct, op dit moment wordt wereldwijd de benaming White Line Disease het best geacht.

Om de aandoening beter te begrijpen, is het zinvol inzicht te hebben in de anatomie van de hoefschoen, de hoornwand en zijn verbinding met de hoeflederhuid waar onder andere het hoefbeen in is ingebed.

White Line Disease is een risico voor kreupelheid. Zolang er nog een klein deel van de wand los ligt, zal het paard nog niets tonen. Als grotere delen van de lederhuid los liggen kan de hoefvorm veranderen en eventueel zelfs het hoefbeen zakken. Als het hoefbeen zakt, zijn en blijven deze hoeven altijd gevoelig en zijn de dieren in de meeste gevallen ook kreupel.

Dieren met White Line Disease hebben vaker hoefzweren vanwege de ophoping van vuil in de ontstane openingen en holtes bij de witte lijn. Wanneer grote delen hoornwand los liggen heeft de smid moeite met het bevestigen van hoefnagels en breken gemakkelijk stukken van de hoornwand af.

Aan de zoolzijde zijn bij White Line Disease bij een schone hoef zonder ijzer altijd veranderingen te zien aan de hoornwand net buiten de witte lijn. Het proces kruipt in principe vooral langs de lamellen naar boven richting de kroonrand. De witte lijn kan eveneens betrokken worden bij het proces. Het aangetaste hoorn is te zacht, korrelig, lichtbruin van kleur. Als de aandoening snel ontwikkelt of langdurig zonder behandeling aanwezig is, zullen er holtes zijn tussen hoornwand en witte lijn die soms tot de kroonrand doorlopen. De aangetaste plekken kunnen bij een hoef op een enkele plek of over een groot deel van de hoefschoen verspreid zijn.

De diagnose is altijd te stellen door uitgebreid visueel onderzoek van de schone hoefzool zonder hoefijzer. In de binnenste laag van de hoornwand is het hoorn zachter en korrelig van structuur. De verbinding tussen zool en wand kan breder zijn dan normaal. In verder gevorderde gevallen wordt met een metalen sonde de holle wand ontdekt.

Als een groot deel van de hoornwand los ligt, kan soms door met een hamer (foto boven) op de buitenzijde van de wand te kloppen het toonverschil gehoord worden. Bij een losse hoornwand klinkt het geluid holler. Bij visitatie, het onderzoek naar drukpijnlijkheid van de hoef met een grote tang, worden soms gevoelige delen van de hoef gevonden. Bij het hoefonderzoek kan een indicatie gekregen worden voor WLD. Naast pijnlijkheid kan de holle toon opvallen.

Op röntgenfoto’s kan indien een holle of losse wand gevormd is, de White Line Disease zichtbaar gemaakt worden. Hierbij kan ook duidelijk worden hoever de holte richting de kroonrand oploopt en of het hoefbeen gezakt is door verlies van contact met de hoornwand.

In eerste instantie moet in alle gevallen alle aangetaste hoorn en losliggende wand verwijderd worden door een deskundige hoefsmid en/of paardenarts. Vooraf moet, eventueel met een röntgenfoto bepaald worden tot hoever dit nodig is en bij ernstig aangetaste hoeven een plan gemaakt zijn hoe de hoef na de behandeling voldoende stabiliteit kan krijgen. Hiervoor is soms beslag of zelfs speciaal beslag nodig. Het is belangrijk dat de krachten op de hoef door correcties van de stand zo optimaal mogelijk worden gemaakt. De hoefverzorging van een hoef met uitgebreide WLD moet door de met dit probleem ervaren hoefsmid over een lange periode en frequent uitgevoerd worden.

Behandelingen met diverse desinfectantia en/of lokaal toe te passen middelen tegen schimmel worden vaak geadviseerd, maar de waarde daarvan is discutabel en nooit zinvol als het aangetaste hoorn niet verwijderd wordt.

De periode tussen de structurele bezoeken van de smid zal waarschijnlijk ingekort moeten worden. Overleg met je dierenarts en/of smid hoe je de huisvestingsomstandigheden voor het paard kunt verbeteren. Maak de hoeven regelmatig schoon met water en een borstel. In meer uitgebreide gevallen is het beter het paard niet te laten werken. Overleg dat met je hoefsmid en/of paardenarts.

• 

  Controleer dagelijks de hoeven

  Laat de periodieke hoefverzorging van je dier altijd over aan een gediplomeerd hoefsmid die aangesloten is bij de Nederlandse Vereniging van Hoefsmeden (NVvH).

• Voorkom hoefbevangenheid, zorg voor een passend rantsoen en een goede vitaminen- en mineralenvoorziening.
• Controleer de hoeven van je dier dagelijks op vastzittende steentjes, afwijkende hoorn of onderbrekingen in het hoorn.
• Dagelijkse controle van de hoeven kan meehelpen WLD te voorkomen

In een vroeg stadium, wanneer nog geen holtes gevormd zijn en het aangetaste weefsel geheel verwijderd kan worden bij een normale bekapbeurt, kan het probleem met goede normale hoefverzorging gestopt worden.

Gevallen die onjuist behandeld worden of erg laat ontdekt worden zijn veel moeilijker te genezen. Wanneer grote delen van de hoefwand los zijn, uitgebreide delen van de hoefwand afbrokkelen en het hoefbeen gaat zakken is genezing soms niet meer haalbaar.

Auteur: Floor Bernard | Illustraties: Floor Bernard, Paardenpraktijk Utrecht