West Nijl virus bij paarden

De ziekte ‘West Nijl koorts’, veroorzaakt door het West Nijl virus is in Nederland voor de meeste mensen nog een relatief onbekende ziekte. Het is een virus waar naast paarden ook mensen, vogels en andere kleine zoogdieren ziek van kunnen worden. Tot voor kort kwam het virus nog niet in Nederland voor. Op 16 september 2020 heeft het RIVM bekend gemaakt dat er in Nederland een vogel positief is getest op het West-Nijl virus. Aangenomen wordt dat de vogel in Nederland is besmet door een geïnfecteerde mug.

In 2000 is het virus voor het eerst gesignaleerd in Amerika, waar het virus zich in 3 jaar over het hele continent heeft verspreid. Ook in Zuid Europa kwam de ziekte steeds vaker voor en in oktober 2018 is voor het eerst in Noord Duitsland (Brandenburg) een geval van West-Nijl koorts bij een paard vastgesteld. Daarbij komt dat de trekvogels en muggen, die een belangrijke rol spelen in het overbrengen van de ziekte, volop in Nederland voorkomen. De verwachting is dan ook dat de ziekte op elke moment in Nederland verder kan opduiken.

Aangezien het West-Nijl virus hersenverschijnselen kan geven bij mens en paard en een therapie niet voor handen is, is kennis en herkenning van de ziekte heel belangrijk. Gelukkig is de ziekte bij paarden in tegenstelling tot bij mensen eenvoudig te voorkomen met een jaarlijkse vaccinatie.

Het West-Nijl virus is een zogenaamde ‘emerging disease’, een ernstige ziekte waarmee we waarschijnlijk op korte termijn in aanraking zullen komen.

Het West-Nijl virus is een ziekte die alleen voorkwam in Afrika en Oost Azië, maar later ook is aangetoond in Rusland, de Verenigde Staten, Canada, diverse Zuid en Oost Europese landen en sinds oktober 2018 ook in Noord Europa (Noord Duitsland). Er wordt vermoed dat de verspreiding over de wereld wordt veroorzaakt doordat er tegenwoordig meer internationaal en intercontinentaal transport is. Ook de klimaatveranderingen hebben invloed gehad op de verspreiding van het virus.

Bekijk hier een video over het West Nijl virus bij paarden:

Het virus houdt zich schuil in vogels. Sommige vogelsoorten kunnen de ziekte overleven en blijven het virus bij zich dragen. Ze vormen een reservoir voor het virus.

Foto: Aedes Albopictus (tijgermug)

De ziekte kan overgedragen door verschillende muggensoorten. De exotische tijgermug (foto) wordt hierbij vaak genoemd maar ook de gewone huismug in Nederland kan het virus (indien aanwezig) overbrengen naar mensen en andere dieren.

De muggen nemen het virus op wanneer ze bloed zuigen bij een besmette vogel. Bij milde temperaturen kan het virus in een mug de winter overleven. Daarnaast kan de mug het virus doorgeven aan zijn nageslacht. Wanneer een mug die het virus bij zich draagt een mens of paard prikt, raakt deze geïnfecteerd met het virus en kan ziek worden.

Belangrijk om te weten dat, anders dan bij de meeste virusinfecties, de paarden en mensen de ziekte niet aan elkaar of aan andere diersoorten kunnen over dragen. Ze zijn niet besmettelijk omdat in tegenstelling tot bij vogels weinig virusdeeltjes in het bloed van een ziek paard of mens aanwezig zijn. De mug krijgt bij het zuigen van bloed bij mensen en paarden geen virus binnen. Het virus kan niet verder verspreid worden. Wel is het natuurlijk zo dat de besmette mug die het eerste paard besmet heeft ook andere paarden kan infecteren.

Ongeveer 10 % van alle paarden die geïnfecteerd worden met West-Nijl virus zullen ziekte symptomen gaan vertonen. De meeste paarden (90%) worden ondanks besmetting dus niet ziek. Wanneer een paard wel symptomen vertoond gebeurt dit gemiddeld 2 tot 6 dagen nadat het paard door een mug werd geprikt. De ziekte kan bij paarden van alle leeftijden voorkomen. Oudere paarden hebben wel meer moeite met een eventuele genezing. Van de paarden die ziek worden, krijgt het grootste deel griepachtige verschijnselen, dit wil zeggen milde koorts, sloomheid en niet willen eten. Soms kan het paard ook wat koliekverschijnselen vertonen. Een kleiner deel, ongeveer 30% van de paarden die ziek wordt, krijgt een hersenvliesontsteking met ernstigere, neurologische verschijnselen. Ze krijgen symptomen zoals spiertrillingen, zwakte van de achterhand, ataxie, moeite met opstaan of alleen nog maar kunnen liggen. Deze symptomen kunnen erg lijken op die van paarden die besmet zijn met het rhinopneumonie. In zeldzame gevallen kunnen paarden ook blind worden.

Wanneer een paard ziekteverschijnselen vertoont die bij een West-Nijl virus infectie passen kan deze infectie aangetoond worden door bloedonderzoek te

Foto: bloed afnemen bij het paard voor bloedonderzoek.

doen. Bij het optreden van de ziekte kan de DNA van het virus aangetoond worden in het bloed of hersenvocht. In het bloed van een geïnfecteerd paard kunnen na een aantal weken antistoffen tegen de ziekte worden aangetoond.

Wanneer een paard zo ziek is dat het geëuthanaseerd moet worden of wanneer het overlijdt, kan er door middel van sectie bepaald worden of het paard aan West-Nijl virus leed.

Het is verstandig om bij een ziek paard met zenuwverschijnselen en koorts, waarbij gedacht wordt aan West-Nijl, nader onderzoek uit te voeren. Het is belangrijk dat we zo vroeg mogelijk weten dat het virus in Nederland is omdat ook mensen ernstig ziek kunnen worden van het West-Nijl virus.

Een paard dat ziek wordt door een infectie met het West-Nijl virus kan alleen ondersteunend behandeld worden, er bestaat dus geen medicatie specifiek tegen dit virus. Deze behandeling kan bestaan uit het toedienen van ontstekingsremmers die de ontsteking en pijn moeten verminderen. Wanneer er door de ontsteking te veel vocht aanwezig is in de hersenen en het ruggenmerg, kan het nodig zijn om het paard ook vochtafdrijvers te geven.

Paarden die heel erg zwak zijn en niet meer zelfstandig kunnen staan, kunnen in singels of een paardenbroek gehangen worden om ze zo te ondersteunen. Wanneer deze paarden niet meer kunnen eten, zullen ze voeding via een neus-slokdarmsonde moeten krijgen. Als een paard onvoldoende kan drinken moet het vocht toegediend krijgen via een infuus. Wanneer er echt geen herstel meer mogelijk is, is voor het paard het beste zijn om voor euthanasie te kiezen.

Gelukkig worden niet alle paarden ziek wanneer ze geïnfecteerd worden met het West-Nijl virus. Belangrijk om nog een keer te vermelden is dat slechts 10 % van de paarden daadwerkelijk ziekteverschijnselen gaat vertonen. Het grootste deel van deze paarden zal milde griepachtige symptomen vertonen en deze paarden genezen meestal volledig na ongeveer een week.

Een kleiner deel, zo’n 30 % van de zieke paarden, zal ernstiger ziek worden en zenuwverschijnselen gaan vertonen. Deze dieren kunnen verlamd raken of zelfs dood gaan en hebben een slechte prognose en zullen wanneer er geen verbetering optreedt geëuthanaseerd moeten worden. De paarden die wel verbeteren doen dit vaak na een week en daarvan zal toch ook 90% na 1 tot 6 maanden volledig herstellen. Een klein deel van de paarden met ernstigere verschijnselen en/of zenuwverschijnselen herstelt nooit meer volledig en zal altijd klachten houden. Deze paarden kunnen bijvoorbeeld permanent een slechte conditie houden, verminderde spiermassa hebben of atactisch blijven.

Om te voorkomen dat paarden ziek worden door een West-Nijl virus infectie kan er op twee manieren te werk worden gegaan worden.

1. Vaccineren
   Veruit de belangrijkste en eenvoudigste manier om te voorkomen dat je paard ziek wordt, is door deze te vaccineren tegen de ziekte. Om tijdig beschermd te zijn moet het paard in het voorjaar geënt worden. Na de twee basisentingen met doorgaans 4-5 weken tussentijd, zal je paard een jaarlijkse vaccinatie nodig hebben. Paarden die heel veel internationaal reizen, vooral naar Noord Amerika in de zomer, kunnen eventueel in juli of augustus nog een booster vaccin krijgen om ook onder stress situaties goed beschermd te zijn. Deze enting werkt goed: gevaccineerde paarden worden niet meer ziek. Het vaccin is veilig: er worden zelden bijwerkingen gezien. Belangrijk om te weten is dat deze enting het individuele paard goed beschermt, dit wil zeggen dat als je je paard ent dat deze goed beschermt is en dat je niet alle paarden op de stal hoeft te enten om een goede bescherming te krijgen.
2. Muggen bestrijden
   Naast het vaccineren van paarden kan de verspreiding van West-Nijl virus beperkt worden door aan muggenbestrijding te doen. Deze bestrijding van muggen is vooral belangrijk omdat het West-Nijl virus ook mensen kan besmetten en er helaas nog geen vaccinatie bestaat voor mensen. Deze bestrijding bestaat uit het doden en weren van de muggen, het voorkomen dat de muggen zich kunnen voortplanten en voorkomen dat de paarden geprikt worden.

Mocht er een uitbraak komen van het West-Nijl virus in Nederland, dan is het belangrijk om naast het beschermen van de paarden tegen de muggen ook jezelf te beschermen, aangezien ook jij ziek kunt worden wanneer je geprikt wordt.

Een vliegendeken beschermd het paard tegen muggen

Lees hier meer over muggenbestrijding

Artikel geschreven door Floor Bernard & Jessica Bakker