Weidegang voor je paard; lust of last

Het lijkt vanzelfsprekend dat paarden in de wei staan, maar het geven van weidegang aan paarden heeft nogal wat voeten in de aarde. Omdat paarden grazers zijn, lijkt weidegang het meest natuurlijke aspect van de voeding, maar door de mogelijke gezondheidsrisico’s zien veel paardenhouders hier weer van af. Één ding is duidelijk, paarden zijn niet gemaakt om 24 uur per dag in een box te staan. Dus voor de noodzakelijke beweging, sociale contacten en eetwijzen is een grote uitloop met voergelegenheid nodig.

In dit artikel lees je meer over weidegang voor paarden.

Weiden zijn er in zeer uiteenlopende ‘kwaliteiten’, variërend van een kort gegeten, zanderig, onkruidrijk veldje tot een groene zee van mals gras. Ook paarden zijn er in zeer veel variaties voor wat betreft gezondheid, grootte en prestaties. Van een chronisch hoefbevangen Shetlander tot een vermagerde senior of een grand prix paard. Al deze verschillende factoren maken duidelijk dat er niet één ideale manier is om paarden weidegang te geven. Met kennis van wat moet, wat kan en wat mag én binnen de mogelijkheden van je eigen situatie, zorg je voor de meest ideale manier van paardenhouden.

Het paard dag en nacht weidegang geven lijkt het meest bij de natuurlijke situatie te passen. Toch is weidegang zoals wij dat nu kennen iets anders dan de situatie waarin wilde paarden leven. Wilde paarden die een groot gebied tot hun beschikking hebben, lopen vijf tot tien kilometer per dag. Ze eten onderweg en blijven niet lang op dezelfde plek. Pas veel later komen ze weer op dezelfde locatie terug. Het gras en de planten hebben voldoende tijd om te groeien en de mest wordt ruim verspreid.  Paarden eten graag jonge grassen, maar zelfs bij voldoende grasaanbod ook boomschors, takjes en kruiden.

In de groeizame maanden zal het paard meer energie opnemen dan nodig is en dit als vetreserves opslaan. In droge of koude perioden met weinig voedselaanbod en minder goed verteerbaar voedsel worden de vetreserves weer verbruikt. De conditie van de paarden kan daardoor gedurende het jaar van te dik naar te mager en weer naar te dik veranderen. Merries die drachtig zijn of melk produceren verbruiken veel energie en worden minder snel te dik. Hetzelfde geldt voor de verhoogde activiteit van de hengsten en de jongere opgroeiende paarden in de kudde. In de natuurlijke situatie hebben paarden een zeer groot gebied tot hun beschikking, hebben ze te maken met rijke en schrale perioden en is hun voederbehoefte vaak hoger dan in de hedendaagse situatie.

Nederlandse weiden bevatten vaak redelijk mals gras. De verteerbaarheid van gras is hoog en het paard haalt hier veel energie en eiwitten uit. Oud, lang doorgegroeid gras is wat trager verteerbaar en levert minder energie en eiwit. Dit zou op zich een betere basis zijn bij onbeperkt of veel weidegang. Een praktisch nadeel is dat de hergroei traag verloopt en je dus veel land nodig hebt om paarden continu hard, lang gras aan te kunnen bieden.

De meeste paardeneigenaren beschikken niet over weilanden van vele hectaren groot. De hoeveelheid kilometers die paarden afleggen is dus zeer beperkt. Blijven paarden in dezelfde wei, dan eten ze deze tot op de bodem kaal en zal de mest zich ophopen. Daar komt bij dat de energiebehoefte vaak beperkt is, tenzij het gaat om paarden die drachtig zijn, een veulen hebben, hengst zijn of groeien. De sport vergt uiteraard ook energie, maar de bijdrage op het totaal is betrekkelijk, tenzij het paard echt op hoog niveau presteert en veel en zwaar getraind wordt. Het aanbod van energie is dus hoger terwijl de behoefte daaraan juist lager is dan in de natuurlijke situatie. Vandaar dat veel paarden in de wei te dik worden.

Vrij bewegen en sociaal contact is een onmisbaar onderdeel van het welzijn en de gezondheid van paarden. Toch is de vraag of je deze behoeften altijd met weidegang moet invullen. Wil je het grasland in stand houden, zonder dat het volledig kaalgegeten wordt en uiteindelijk omgevormd wordt in een zand- en onkruidveld, dan moet je paarden er tijdig afhalen. Paarden bewegingsgelegenheid geven in combinatie met voeropname kan ook op een grote paddock of een paddock paradise met lange looppaden bewerkstelligd worden.

Weidegang biedt een fijne afwisseling. Vrije beweging met andere paarden is een noodzakelijk onderdeel in het houden van paarden. Om paarden en weiland gezond te houden is beleid nodig om het aanbod van gras en behoefte aan energie en andere voedingsstoffen op elkaar af te stemmen.

Bij onbeperkte weidegang eet een paard een bepaalde hoeveelheid gras per dag, de zogenaamde maximale droge stof capaciteit. De hoeveelheid droge stof ligt ongeveer tussen de 2 – 2,5% van het lichaamsgewicht van het paard (soms ook hoger, zie kadertekst met uitleg over het drogestofgehalte).

Als een KWPN-er van 600 kilo onbeperkt weidegang krijgt, dan eet hij dagelijks zo’n 80 kilo vers gras. Niet zo vreemd dat het paard een ‘grasbuik’ krijgt. Deze 80 kilo vers gras bestaat uit 12,5 – 15 kilo droge stof en meer dan 65 liter water en levert ruim 10 EWpa (energiewaarde paard) en meer dan 1,5 kilo VREp (verteerbaar ruw eiwit paard). Stel dat dit paard elke dag een flinke bosrit maakt, dan heeft hij 7 EWpa en 500 gram VREp nodig. Het overschot aan energie komt als vet in de buik en onder de huid terecht. De ‘grasbuik’ verdwijnt snel als het paard op stal wordt gezet, het is tenslotte voor een groot deel water. Het opgeslagen vet verdwijnt minder snel en als dit er dagelijks bijkomt ontstaat een risicovolle situatie. Obesitas bij paarden kan oorzaak zijn van hoefbevangenheid.

Naast beweging en sociaal contact kan het paard in de wei op de meest natuurlijke manier voedsel opnemen. Dit is met het hoofd laag bij de grond, gras afbijten en kauwen. Hier kun je in voersystemen ook rekening mee houden, maar dit nooit helemaal evenaren. Het gras bevat behalve de energie bevattende koolhydraten (zoals suikers), vetten en eiwit nog vele andere voedingsstoffen.

De mineralen en spoorelementen in het gras worden bepaald door de bodem (en bemesting) en variëren. Een aantal spoorelementen is in Nederlandse grassen (en bodem) krap voorzien. Een compleet rantsoen is het dus niet. Of andere voedermiddelen zoals boomschors, kruiden of takken dit voldoende compenseren is de vraag, als ze hier al toegang tot hebben. Een voordeel van gras is het hoge vitamine E gehalte en het aandeel caroteen (caroteen zet het paard om in vitamine A). De kans op een laag vitamine E gehalte in een stalrantsoen is redelijk groot als een paard weinig krachtvoer en wat ouder hooi krijgt (vaak tegen het einde van de winter).

Door de hoge verteerbaarheid en het vaak redelijk hoge eiwitgehalte is gras een uitstekend voedermiddel voor paarden die te mager zijn en voor oudere paarden die minder goed kunnen kauwen. Zelfs zonder tanden kan gras vaak nog verwerkt worden! Voor het oudere paard is de beweging in de wei ook positief om stijfheid te voorkomen. Andere paarden met een hogere energie- en eiwitbehoefte zijn fokmerries en opgroeiende veulens. Heeft een paard vaak harde mest of zelfs koliek door een verstopping, dan kan gras helpen deze klacht te verbeteren. Vochtrijke snel verteerbare voedermiddelen passeren sneller de darmen. De keerzijde van deze medaille is dat dit effect van gras bij andere paarden slappe mest tot gevolg heeft of juist de fermentatie in de dikke darm verstoort en daarmee koliekklachten teweeg brengt.

De kunst is om per paard de juiste combinatie van voedermiddelen te kiezen. Gras kan er daar één van zijn, maar hoeveel daarvan gezond is verschilt dus per paard.

Sommige eigenaren zijn huiverig om hun paard  weidegang te geven omdat ze geblesseerd kunnen raken. Een uurtje in de wei nadat ze 20 uur op stal hebben gestaan kan inderdaad flinke capriolen tot gevolg hebben. Een risico voor het paard en niet goed voor de grasmat. Geef je paarden geregeld veel uitloop en beweging, dan zijn ze minder heet en hectisch als ze naar buiten gaan.

Bij paarden die regelmatig brokken maken kan het verstandig zijn om ze voor de zekerheid eerst te laten werken of ze in de paddock te zetten zodat ze vast wat energie kwijt zijn, het stukje waar ze kunnen rennen niet te groot te maken en ze niet op nat gras te zetten om uitglijden te voorkomen.

Begint het al wat de duizelen? En maak je je zorgen of je jouw paard in de wei kan zetten of niet? En hoe lang en wanneer? Vraag advies aan een deskundig voedingsadviseur. Dat geeft rust en zekerheid!

> De gevaren van voorjaarsgras
> Insulineresistentie en EMS
> Hoefbevangenheid
> Hoefbevangenheid; oorzaken en voeraanpassingen
> Diarree bij paarden
> Koliek

Bij opnieuw inzaaien van de wei kan gekozen worden voor graszaadmengsels die bestand zijn tegen kort afgrazen en betreding. Een goede beworteling en uitstoeling (grasplant vormt nieuwe spruiten en verdicht hiermee de grasmat) zijn nodig om bestand te zijn tegen betreding. Grassoorten met een laag groeipunt kunnen tegen kort afgrazen, wat paarden doen. Niet alle grassoorten zijn even smakelijk of groeien even hard. Vandaar dat niet één graszaad het beste is, maar beter gekozen kan worden voor een combinatie. Voor meer stikstof in de bodem zijn vlinderbloemigen (klaver of luzerne) gunstig. Of kruiden in een graszaadmengsel blijven bestaan in de wei is de vraag. Vaak zal het gras harder groeien en de kruiden op den duur verdringen. Met meer of minder bemesting en gericht gebruik is het mogelijk een mooi evenwicht te verkrijgen. Dit vergt wel aardig wat vakmanschap.

– advertentie –

Welk graszaadmengsel er ook gekozen wordt, de aanwezige hoeveelheid energie en eiwit in de wei zal nog altijd redelijk hoog zijn. Dus maatregelen om te grote gewichtstoename van de paarden te voorkomen blijven noodzakelijk.

Bij graslanden in Nederland is de opbrengst aan gras zo hoog dat onbeperkte opname bijna altijd teveel energie levert en leidt tot vervetting, zelfs voor sportpaarden. Paarden eten graag de toppen van het gras die zoet, smakelijk en energierijk zijn en makkelijk te verteren. Geef je paarden elke dag een relatief vers stuk gras, dan kan de opname aan energie ook snel te hoog worden. Fokmerries en opgroeiende paarden kunnen wel onbeperkt de wei in. Voor het merendeel van de paarden is een beperkte tijd in de wei echter beter om de conditie onder controle, en het grasland heel te kunnen houden. Langer, ouder, meer structuurrijk gras remt de opname (paarden moeten langer kauwen), en dus kunnen ze langer de wei in. De meeste paardenbezitters hebben maar een beperkte hoeveelheid weiland en laten paarden daar beperkt grazen. Ook bij beperkte weidegang is goed management nodig om de weide gezond te houden.

Paarden bijten het gras zeer kort af, waardoor de kans bestaat dat ze daarmee ook veel zand binnenkrijgen en bovendien de grassen beschadigen. Het groeipunt van gras kan hoger of lager liggen, maar bij zeer kort afgrazen verdwijnt het groeipunt en duurt het langer voordat het gras weer hergroeit.

• • Standweiden:
    Paarden lopen lange tijd op een stuk weiland. Het is moeilijk om een groep paarden in goede conditie te houden bij 24 uur weidegang, mét behoud van een gezonde weide. Tenzij de oppervlakte erg groot is, de weide meer natuurweide wordt (meer andere planten, lang gras) en de paarden in de winter minder te eten krijgen om overtollig vet te verbranden. Een hoge bezettingsgraad (veel paarden per hectare) zorgt voor een snelle vermindering van de hoeveelheid gras en door het kort afgrazen een tragere hergroei. Staan er minder paarden dan kan deze wijze van begrazing leiden tot vervetting.
  • Rotatie- of omweiden:
    Het land is opgedeeld in verschillende percelen en de paarden staan een aantal weken op elk deel zodat het gras tussendoor de kans krijgt te groeien. Bij dit systeem krijgen de paarden redelijk jong, vers gras wat energie rijk is, tenzij de stukken zo groot zijn dat het gras lang kan doorgroeien. Dit laatste is meestal niet het geval. In beide situaties krijgen de paarden snel teveel energie binnen en vervetten.
  • Strookbegrazing:
    

    Strookbegrazing

    Een deel van de wei is afgezet en de paarden mogen dit deel opeten voordat de draad weer verzet wordt. Om het gras te laten hergroeien en te kaal afeten te voorkomen moet ook het afgegraasde deel worden afgezet. Met redelijk lang gras en voldoende tijd om het gras weer te laten hergroeien kan dit systeem wel werken. Het is wel behoorlijk veel werk.

De zorg voor een goede grasmat kost tijd en vergt kennis van zaken. Bij weinig land zal de mest geregeld verwijderd moeten worden. Beperkt weiden houdt in dat een paard naar en van de wei gehaald moeten worden. Veel werk dus.

Het zou interessant zijn een systeem te ontwikkelen waarbij paarden in een soort paddock paradise kunnen rondlopen en automatisch toegang krijgen tot een stuk grasland als het hun tijd is (en er ook weer uitgejaagd worden). Een paddock paradise systeem heeft lange looppaden, die paarden in beweging zetten. Als je lange looppaden wilt creëren en je hebt weides, dan is het relatief simpel om daar paden omheen en tussendoor te creëren waar de paarden op kunnen lopen als ze niet op het gras mogen. Dit maakt het hooien van het land wel een stuk lastiger. Voor koeienweiden zijn systemen om ze automatisch uit de wei naar de stal te drijven, helaas zal dit voor paardenhouders een wat dure oplossing zijn. Staat je paard op een locatie met alleen maar weidegang waar geen stal of paddock is, probeer dan te realiseren dat een deel van de wei omgezet kan worden in een paddock. Dan heb je een systeem om de paarden en de weiden in een gezonde conditie te houden. Maak een paddock met wit zand om te voorkomen dat er binnen de kortste tijd gras in groeit dat dan alsnog wordt opgegeten, waarschijnlijk samen met veel zand.

Een graasmasker is voor te dikke paarden en paarden met insulineresistentie zeker een goede methode om de grasopname te verminderen. Het minder snel kunnen eten heeft als voordeel dat het suikergehalte in het bloed niet snel stijgt en hoge insulinepieken worden voorkomen (en daarmee hoefbevangenheid). Het graasmasker is niet bedoeld om paarden 24 uur per dag in de wei te zetten. Er is altijd het risico dat ze het afrollen (en dus toch gewoon gaan eten), of er met een hoef in verstrikt raken. Daarbij is het niet prettig voor een paard altijd een muilkorf om te hebben, en moeten ze ook zonder deze belemmering met andere paarden kunnen ‘groomen’. Dus een paar uur met graasmasker in de wei, en dan weer samen op de paddock.