Vuurwerkangst bij paarden

In de aanloop naar oud en nieuw hoor je hier en daar al wel een vuurwerkknal of wat rotjes, afgestoken door ongeduldige jongeren. Oudejaarsavond is voor ons een feestelijke aangelegenheid, maar voor sommige paarden is de jaarwisseling een periode die gepaard gaat met stress en angst. Hoe komt een angstig paard zo rustig mogelijk de jaarwisseling door?

In dit artikel lees je meer over vuurwerkangst bij paarden.

Angst is een mentale en lichamelijke reactie op dreigend gevaar. Paarden zijn van nature vluchtdieren. Dit houdt in dat ze instinctief vluchten voor (dreigend) gevaar. Als het paard angst ervaart, geven de hersenen een seintje aan het lichaam, middels een golf van energie, om in actie (beweging) te komen en het gevaar te ontlopen. Het optreden van deze reacties komt voort uit activatie van het sympathische zenuwstelsel en afgifte van adrenaline door de bijnieren.

Veel diersoorten ervaren onweer intuïtief als een bedreiging. Oudejaarsavond heeft voor een paard wel iets weg van een plots en extreem onweersmoment. Veel paarden zijn gelukkig niet bang voor onweer of vuurwerk. De paarden die normaal gesproken angstig worden van een onweersbui, zullen hoogstwaarschijnlijk ook bij vuurwerk deze onrust ervaren.

Ieder paard uit zich op zijn eigen manier. Een uiting van angst en stress kan dus bij ieder paard verschillen. Het paard kan schrikken van de lichtflits, de sisser, de knal of van de geur van vuurwerk. Het kan tevens paniekerig reageren door de schrikreactie van een ander paard in zijn buurt. Sommige paarden reageren ook sterk op de angst van de ruiter zelf.

Uitingen van angst en paniek kunnen zijn:

• Gespannen lichaam
• Briezen en snuiven
• Schrikbewegingen of zijwaartse sprongen
• (Blindelings) wegrennen
• Steigeren
• Agressief gedrag
• Bevriezen (niets meer doen)

Op stal kan het angstige paard zijn vluchtgedrag niet goed tot uiting brengen. Dit brengt het risico met zich mee dat het paard zich door zijn impulsieve schrikbewegingen kan blesseren of verwonden in de stal.

Tijdens het carbid-schieten op 31 december zie je vaak dat de paarden in een weiland bij het horen van de eerste schoten, opkijken, briezen of beginnen te rennen. Een aantal schoten verder is de kudde alweer bedaard en weten ze dat de carbidknallen geen bedreiging vormen. Als het merendeel van de paarden in de kudde kalm reageert, neemt de paniek bij het angstige paard meestal snel af.

De meerderheid van de paarden is niet of nauwelijks bang voor vuurwerk als ze niet van (zeer) dichtbij worden blootgesteld aan de kruitdampen en knallen. Natuurlijk kunnen ze wel wat gespannen zijn op het moment waarop al het vuurwerk ineens de lucht in gaat. Maar ze doorstaan de jaarwisseling doorgaans goed en zonder kleerscheuren.

Op iedere manege of pensionstal is meestal wel een paard of pony te vinden die angstig en nerveus wordt. Maar veruit de meeste paarden blijven kalm. Het feit dat veel stallen zich op het platteland bevinden speelt natuurlijk ook mee.

De ervaring leert dat paarden die alleen, in kleine groepjes of in tweetal worden gehouden vaker langdurig gespannen zijn rond de jaarwisseling. Gelukkig kun je als paardeneigenaar veel doen voor je paard op oudejaarsavond.

Om het angstige paard zo comfortabel mogelijk het nieuwe jaar in te laten gaan, kunnen een aantal dingen ondernomen worden. Zowel in de dagen voor oud en nieuw, en op oudejaarsnacht zelf. Het begrijpen van de angst van het paard is daarbij erg belangrijk.

• Geen ophef! Probeer als baasje zo rustig mogelijk over te komen na het horen van een knal. Negeer de knal en doe of er niets aan de hand is. De zelfverzekerdheid van de paardeneigenaar zal mogelijk reflecteren op het paard. Hoe rustiger de situatie en de reactie van de eigenaar, hoe rustgevender dit is voor het paard.
• Wanneer er veel vuurwerk wordt afgestoken in de buurt van de stal, kan het goed zijn om de omwonenden vriendelijk te verzoeken rekening te houden met de paarden.
• Probeer de confrontatie met vuurwerk uit de weg te gaan, maar toch de dagelijkse routine zo veel mogelijk vast te houden. Paarden zijn gewend aan de dagelijkse routines en dit geeft hen rust. Probeer het paard zijn normale beweging te geven, het opstallen van een paard an sich kan er voor zorgen dat het onrustig wordt.
• Even geen buitenritjes. Rijden kan eventueel samen met een ander ‘rustig’ paard in de bak. Schrikt het paard ook hevig in de rij-bak dan zijn er alternatieven om met je paard te werken zonder dat je er op hoeft te zitten, denk bijvoorbeeld aan longeren.
• Controleer de stal op veiligheid om er zeker van te zijn dat het paard zich bij paniek nergens aan kan verwonden. Meer informatie over een veilige stal
• Voor paarden in het weiland is het belangrijk dat de omheining veilig en in orde is. En dat er zich geen vreemde voorwerpen in het weiland bevinden. Het paard zal zich het meest op zijn gemak voelen bij zijn reguliere weidegenoten. Meer informatie over een veilige omheining
• Zorg als ruiter of paardeneigenaar dat je eigen veiligheid gewaarborgd blijft. Paniekerige paarden kunnen door hun angst soms impulsieve en gevaarlijke dingen doen.

Illustratie Dymphie vd Bergh

• Zorg voor genoeg afleiding. Dit kan door het aanzetten of aanlaten van de radio. Laat de radio (misschien wat luider als anders) in de avond lekker aan staan. Wanneer de paarden niet gewend zijn aan de radio, dan kan er in de weken voor oud en nieuw prima kennis gemaakt worden met de radio. Let er wel op dat paarden een uitzonderlijk gevoelig gehoor hebben, erg harde muziek is niet prettig voor ze.
• Meer afleiding kan verzorgd worden door het geven van extra hooi. Verdeel het over meer momenten en meerdere plekken in de stal. Zorg er vooral voor dat het paard van half twaalf tot half één ’s nachts wat te eten heeft.
• Laat het licht aan op stal zodat eventuele lichtflitsen van vuurwerk zo min mogelijk zichtbaar zullen zijn voor het paard.
• Staan er twee angstige paarden naast elkaar? Maak dan een uitzondering door eenmalig de routine te doorbreken en een rustig paard tussenbeide te plaatsen.
• Maak extra stalrondes die avond of zorg ervoor dat iemand anders af en toe controleert of alles rustig is.

Hevige angst en vluchtgedrag voor vuurwerk zijn bij een paard onmogelijk helemaal weg te nemen.

• Paarden met extreme angst kunnen een gevaar vormen voor zichzelf en voor anderen. Wanneer het paard in een vuurwerk-onrustige omgeving staat kan er gekozen worden voor een kleine ‘vakantie’, door het paard bijv. een paar dagen uit logeren te brengen naar een vuurwerkvrije/-arme omgeving.
• Vraag informatie aan bij de dierenarts. De dierenarts kan samen met de eigenaar bekijken welke handelingen er verricht kunnen worden om de extreme angst van het paard draagbaar te maken en de situatie zo ongevaarlijk mogelijk te maken.

Er zijn meerdere ondersteunende producten verkrijgbaar via de dierenarts. Belangrijk is in de eerste plaats om de dierenarts te informeren zodat de situatie goed ingeschat kan worden. De dierenarts kan er in bepaalde gevallen voor kiezen om het paard te behandelen met rustgevende middelen of in sommige gevallen een specifiek sedatiemiddel te gebruiken. Het gebruik van de stof acepromazine wordt over het algemeen afgeraden. De dierenarts kan hier meer informatie over verschaffen.