De veranderende werkzaamheid van vitamine E

Van alle essentiële vitaminen voor het paard krijgt vitamine E de meeste aandacht. En dat is niet voor niets. Veel paarden krijgen bepaalde tijden in het jaar te weinig vitamine E. De vitamine E in het rantsoen kan namelijk zijn activiteit verliezen. Omdat er geen grote voorraad in het lichaam wordt opgeslagen, kan dit nadelig zijn voor de gezondheid. Vooral sportpaarden en drachtige merries lopen een risico op een tekort aan vitamine E.

Vitamine E is een antioxidant. Het beschermt de (spier)weefsels tegen schadelijk stoffen die ontstaan tijdens arbeid. Door spierwerking komen giftige stoffen vrij, peroxiden, die schadelijk zijn voor de cellen. Vitamine E (en in zekere zin ook selenium) maken deze onschadelijk. Zo wordt spiercelschade voorkomen.

Vitaminen zijn stoffen die vele verschillende functies hebben. Zo speelt vitamine E ook een rol in de aanmaak en uitscheiding van antistoffen in de biest. De biest is de eerste melk die het veulen drinkt. De antistoffen beschermen het veulen tegen infecties. Een adequate opname van vitamine E door de merrie tijdens de dracht geeft meer zekerheid dat het veulen goed beschermd wordt.

Paarden kunnen zelf geen vitamine E aanmaken en hebben een dagelijkse behoefte. Gras en vers hooi of luzerne bevatten een redelijk hoog aandeel vitamine E, net als tarwekiemolie en zonnebloemolie. Granen zijn vrij arm aan vitamine E. Het vitamine E gehalte in hooi is afhankelijk van het maaistadium en de opslagperiode. In grofstengelig hooi en langer bewaard hooi zit minder vitamine E dan in fijn en vers hooi. Bij volledige weidegang krijgt het paard voldoende vitamine E binnen. De voorziening is lager bij ouder gras, een beperkte weidetijd en bij hooi aan het einde van de winter.

Het is je misschien als eens opgevallen dat de hoeveelheid vitamine E (en ook A en D) uitgedrukt wordt in Internationale Eenheden (of International Units, IE of IU). Afhankelijk van de soort en samenstelling van vitamine E (synthetisch of natuurlijk) verschilt de activiteit per gewichtseenheid. Synthetische vorm van vitamine E is minder actief/werkzaam dan natuurlijk vitamine E, maar wel langer houdbaar en minder duur. Zeker bij de productie van krachtvoer zal natuurlijk vitamine E sneller in activiteit afnemen en beperkt dit de houdbaarheid van het voer. Je ziet daarom in krachtvoer bijna altijd synthetisch vitamine E als toegevoegde voedingsstof.
Omdat natuurlijk vitamine E, als het in een goed opneembare vorm wordt toegediend (olie of “micellen”) sneller wordt geabsorbeerd in de dunne darm, heeft deze vorm voor paarden met een ernstig vitamine E tekort de voorkeur.

De synthetische vorm bevat minder “werkzaam” vitamine E en dus zal de dosering hoger zijn dan bij gebruik van natuurlijk vitamine E. Het is daarom belangrijk om de internationale eenheden vitamine E in het rantsoen uit te rekenen en dat te vergelijken met de behoefte van je paard.

Tabel 1: Natuurlijk vitamine E heeft een hogere activiteit (IE) per gewichtseenheid dan synthetisch vitamine E.
Bron: Vitamine E bioavailability: past and present insights. S. Vagni et al. Article in Food and Nutrition Sciences, 2011

Tabel 2: Variatie in vitamine E gehalten in verschillende voerdermiddelen.
Bron: CVB Tabellenboek Voeding Paarden en pony’s 2013

Als paarden in de zomer veel op de wei staan en in de vroege herfst vers hooi krijgen, is de vitamine E opname meestal voldoende. In de volgende situaties kan extra vitamine E wel nodig zijn:

• Veel paarden worden van een hele dag op het gras te dik; voor hen is onbeperkte weidegang daarom geen optie. Met een paar uurtjes gras en nog hooi van het jaar eerder (“overjarig hooi”) kan de vitamine E voorziening te laag zijn.
• Vitamine E tekorten komen voor bij paarden die geen weidegang krijgen en oud hooi eten. En dus kan een vitamine E supplement ook in de zomer wel eens nodig zijn. In de winter is de activiteit van vitamine E in hooi of voordroog nagenoeg naar nul gedaald. Het is niet exact bekend hoe snel dit gaat.
• Met een rantsoen van ouder hooi en krachtvoer kan de vitamine E opname voor sportpaarden te laag zijn. Dit kan tot minder snel herstel na zware trainingen of wedstrijden leiden en dus mindere prestaties of ontwikkeling. Deze nadelige effecten zullen ook afhankelijk zijn van de voorziening van andere antioxidanten in het rantsoen, zoals selenium.
• Een drachtige merrie op een rantsoen van ouder hooi en beperkte hoeveelheid krachtvoer krijgt onvoldoende vitamine E. Dit betekent voor het veulen dat de biest minder antistoffen bevat. Wat leidt tot een grotere vatbaar voor infecties.

Check het totale rantsoen of de voedermiddelen of supplementen het tekort in het ruwvoer voldoende opvangen en zo niet, geef (tijdelijk) een vitamine E supplement. Met een natuurlijk vitamine E supplement op oliebasis is een lagere dosering nodig dan van een synthetische vorm, omdat de activiteit hoger is. Of selenium nodig is, hangt af van de hoeveelheid selenium in de rest van de voedermiddelen die het paard krijgt. Ook dit wordt aan krachtvoer toegevoegd, maar wel in verschillende hoeveelheden.

TIP > Laat bijvoorbeeld twee keer per jaar een rantsoencheck uitvoeren door een voedingsadviseur om tekorten tijdig op te sporen en aan te vullen.

In de volgende praktische artikelen over supplementen delen we alle ins & outs over voedingsstoffen, ingrediënten en hun werkzaamheid.  Verdiep je in de wereld van de mineralen, spoorelementen, vitaminen, kruiden en andere toevoegingen voor paarden en maak een weloverwogen beslissing om wel of niet over te gaan tot het toevoegen van extra’s aan het rantsoen:

Is je merrie drachtig lees dan ook nog even dit artikel of je goed bezig bent of het nog beter kan doen, om de merrie en vooral het veulen goed te laten ontwikkelen: