Teugeldrukmeting bij paarden

De teugeldrukmeter is een nieuwe ontwikkeling die steeds vaker ingezet wordt in de paardenwereld. Dit instrument kan zowel op rijtechnisch gebied, als op het gebied van (preventieve) gezondheidszorg bij paarden gebruikt worden.

Afb. 1:De teugeldruk wordt real time weergegeven in een grafiek.

Eind jaren ’90 begon de ontwikkeling van de teugeldrukmeter in onder andere de Verenigde Staten en Duitsland. Praktisch gezien was het gebruik in die tijd lastig, aangezien er geen draadloze verbindingen bestonden. De ruiters moesten met een lange kabel aan de teugeldrukmeter rijden en waren zo gedwongen om voltes rond de computer te blijven rijden. Inmiddels worden de meetwaarden via WIFI naar de computer verzonden en kan men de gehele 20×60 meter rijbaan gebruiken.

Eén van de meest opvallende zaken tijdens de eerste metingen, was dat de teugeldruk, die door ruiters vaak als constante druk aangevoeld wordt, in feite helemaal niet constant is. De teugeldruk maakt twee pieken bij elke volledige pas in stap of draf en één piek in de galop. De pieken lopen samen met de beweging van het hoofd en de hals, die bij de landing van het voorbeen naar beneden gebracht worden en daarmee druk in de teugels veroorzaken.

De maximale hoeveelheid druk die er per gang werd gemeten wisselde behoorlijk tussen de verschillende wetenschappers, omdat dit van veel zaken afhankelijk is. Onder andere de ervaring van de ruiter, de africhtingsgraad van het paard en het type bit spelen hier een rol bij. De snelheid van de gang was hierbij direct gerelateerd aan de hoogte van de gemeten druk: in galop is er de meeste druk en in stap de minste druk.

De teugeldrukmeter bestaat uit 2 sensoren van elk 35 gram, die bevestigd worden tussen het bit en de teugel. Feitelijk gezien is de term teugeldrukmeter niet helemaal juist. Wat er gemeten wordt is namelijk de trekkracht tussen de teugel en het bit. Deze kracht wordt gemeten in Newton, waarbij 10 Newton ongeveer gelijk staat aan 1 kilogram. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen de druk die de ruiter of het paard aanneemt.

Via een draadloze verbinding worden de metingen direct zichtbaar op de computer. In een grafiek op de computer is de rode lijn de rechter teugel en de groene lijn de linker teugel.

Het gebruik van de teugeldrukmeter tijdens een training kan een ruiter heel bewust maken van zijn/haar teugelvoering. Sommige ruiters zijn zich er bijvoorbeeld niet bewust van dat ze een groot verschil hebben in druk van de linker en rechter teugel. Anderen voelen zelf niet dat ze heel veel druk in hun handen hebben.

Doordat de teugeldrukmeter een objectief meetinstrument is, kun je als hippische professional makkelijker bespreekbaar maken wat er niet goed gaat met de teugelvoering. In de training kan hier gericht aan gewerkt worden. Overigens blijkt het vrijwel onmogelijk te zijn om een druk exact in te schatten. Wanneer ruiters gevraagd wordt drie keer achter elkaar dezelfde druk op de teugel aan te nemen, blijken zij hiertoe niet in staat.

Verder is het bij afwijkingen in de teugeldrukmeting altijd goed om je af te vragen of de oorzaak ervan bij de ruiter of bij het paard ligt. Beide kunnen namelijk de oorzaak zijn, omdat de teugeldrukmeter geen onderscheid maakt tussen de druk die het paard geeft in het bit en de druk die de ruiter geeft in de teugel. Een oplossing hiervoor is de meting van hetzelfde paard te herhalen met een andere ruiter en de dezelfde ruiter op een ander paard te meten. Ook kan het paard gelongeerd worden met de teugeldrukmeter.

Een afwijkend basiscontact kan bij ruiters veroorzaakt worden door een onvoldoende onafhankelijke zit (te veel leunen op de teugels) of door te weinig elasticiteit in de ruiterhand (los-vast verbinding). Bij paarden kan een verhoogd basiscontact komen door onvoldoende balans en onvoldoende gedragenheid. Bij paarden in een hogere graad van africhting hoort de teugeldruk lager te zijn dan bij onervaren paarden. Onderzoekers toonden aan dat er bij een groep Duitse dressuurruiters per hogere dressuurklasse 365 gram minder teugeldruk werd gemeten.

Ook het hoofdstel en type bit zijn van groot belang voor een goede teugelvoering. Op dit moment wordt er door bitfitters steeds meer gebruik gemaakt van de teugeldrukmeter bij het passen van een bit. Op deze manier kan een keuze voor een bepaald type bit of hoofdstel objectief onderbouwd worden.

Een afwijking in de teugeldrukmeting kan ook een medische oorzaak hebben bij zowel de ruiter als het paard. Binnen de veterinaire en fysiotherapeutische wereld wordt de teugeldrukmeter dan ook steeds vaker ingezet. Een aantal veterinaire problemen zullen we hier kort bespreken.

De mond is de locatie waar het bit ligt en is daarmee essentieel bij de teugelvoering. Verschillende problemen vanuit de mond en het gebit kunnen leiden tot afwijkende metingen bij een teugeldrukmeting. Voorbeelden hiervan zijn beschadigde lagen, wolfstandjes en een ongebalanceerd gebit. Metingen die gedaan waren voor en na gebitsbehandelingen lieten vaak spectaculaire verschillen zien.

Kreupelheid wordt in een teugeldrukmeting vaak gezien als een hogere en lagere piek die elkaar binnen één pas opvolgen, waarbij de hogere piek de belastingsfase van het gezonde been aanduidt (paard ‘valt’ op gezonde been).

Een grafiek van Dr. Hilary Clayton van het McPhail Equine Performance center laat dit duidelijk zien. Het paard wordt hier rechtuit gedraafd (zonder ruiter) met bijzetteugels. De linker grafiek is van een niet-kreupel paard en de rechter van een kreupel paard. Overigens laat de linker grafiek ook mooi zien dat het paard, ondanks dat het niet kreupel is, een voorkeur heeft voor meer druk aan de linkerkant.

Kreupelheden kunnen verder ook zorgen voor een verhoging van het basiscontact en de gemiddelde druk, omdat het paard zichzelf minder goed kan dragen en in de teugel gaat ‘hangen’. Metingen bij kreupele paarden, waarbij het pijnlijke gebied werd uitverdoofd, lieten na de verdoving grote verschillen zien.

Hals- en rugproblemen kunnen zich in een teugeldrukmeting uiten in links-rechts verschillen, wanneer het paard bijvoorbeeld pijnlijk is in de buiging naar links of rechts. Een los-vast basiscontact kan ook zijn oorzaak in de rug of hals hebben. In de praktijk hebben we meerdere paarden gezien met een stijve of pijnlijke, holle rug, die moeite hebben met een goed basiscontact (aanleuning). Een theorie hierachter kan zijn dat het paard de kracht van het achterbeen, door onvoldoende functioneren van de rug, niet op een juiste manier naar voren kan brengen.

Ook in de revalidatiefase is de teugeldrukmeter een waardevol instrument om ruiters te kunnen begeleiden in de opbouw onder het zadel. Dit om onder andere een scheve belasting zoveel mogelijk te voorkomen. Soms kan dit betekenen dat er aanpassingen in de training gedaan dienen te wordenom een terugval van de blessure te voorkomen. Tot slot kan de teugeldrukmeter worden gebruikt om het paard in de revalidatiefase te monitoren, door de teugeldrukmeting enkele keren te herhalen. Wanneer er dan (weer) afwijkingen in de meting naar voren komen, kan er tijdig ingegrepen worden.

Lees meer over:
>  Revalidatie bij paarden
>  Blessurepreventie

De teugeldrukmeter is een zeer praktisch en objectief instrument om problemen mee op te sporen. Bij het interpreteren van de meting moet er altijd nagegaan worden of de oorzaak bij het paard of bij de ruiter ligt. Een aanvullende meting met een ander paard of een andere ruiter wordt dan ook sterk aangeraden.

Wanneer er afwijkingen gevonden worden in de meting, die door het paard veroorzaakt worden, dan kan dit absoluut een medische oorzaak hebben. Zowel gebitsproblemen, kreupelheden als hals- en rugproblemen kunnen hier de oorzaak van zijn. Schakel in deze gevallen dan ook altijd tijdig de hulp in van een veterinair (paardenarts).

Fotografie: Centaur Consulting