Tand- of kiesextracties | trekken van tanden en kiezen bij het paard

Een paardengebit bestaat uit 12 snijtanden, 4 ruinentanden en 24 tot 28 kiezen (inclusief wolfstanden). Het kan om uiteenlopende redenen nodig zijn om één of meerdere tanden en/of kiezen te ‘trekken’ (dit wordt tand- of kiesextractie genoemd).

Wolfstanden zijn meestal kleine tanden die net voor de boven- of onderkiezen zitten. Het zichtbare deel is meestal slechts enkele millimeters lang. Bij ongeveer 30% van de paarden zijn wolfstanden in de bovenkaak aanwezig. Soms zien we ook wolfstanden voor de eerste kies in de onderkaak. Deze zijn meestal veel kleiner dan de wolfstanden in de bovenkaak. Ze breken door op de leeftijd van 8 maanden tot 1,5 jaar.

Een enkele keer breken wolfstanden niet door en blijven ze onder het mondslijmvlies zitten. Als dit het geval is spreken we van blinde wolfstanden. Blinde wolfstanden staan vaak 1 tot 2 cm voor de kiezen en zijn meestal schuin naar voren ingeplant. Hierdoor komen deze tanden niet door het mondslijmvlies en zijn ze enkel voelbaar als een knobbel onder het mondslijmvlies ter hoogte van de lagen.

Wolfstanden kunnen aanleiding geven tot aanleuning problemen. Ze hebben geen enkele functie in de mond. Om die reden is het advies om ze te trekken vóór het zadelmak maken van het paard. Bij het staande gesedeerde dier wordt, na een plaatselijke verdoving, de betreffende wolfstand met behulp van speciale wortelhevels verwijderd. De genezing gaat heel voorspoedig en als enige nazorg geldt dat het paard ongeveer 5 dagen geen bit in de mond mag hebben.

Ook snijtanden kunnen aanleiding geven om getrokken te moeten worden. De redenen voor trekken zijn achterblijvende melktanden, een gebroken tand, loszittende tanden door ouderdom en/of de aandoening EOTRH (Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis).

• Bij het wisselen van de snijtanden kan het voorkomen dat de blijvende snijtand de melktand niet uit de tandkas drukt, maar achter de melktand doorbreekt. Op langere termijn kan dit lijden tot verminderde slijtage van het snijvlak van de definitieve tand en kan de normale kauwbeweging worden verhinderd. Als de achterblijvende melktand wordt verwijderd, schuift de blijvende tand op zijn normale plaats.
• Door trauma of een trap van een ander paard kan een tand breken. Loszittende stukken en/of ontsteking van het achterblijvende deel zijn vaak pijnlijk en geven dus aanleiding tot het trekken hiervan.
• EOTRH is een extreem pijnlijke aandoening van de snijtanden en omliggende weefsels van meestal oudere paarden en/of pony’s. Op dit moment is er geen andere afdoende behandeling dan trekken van alle aangetaste snijtanden om het paard van de pijn in de mond te verlossen.

Bij EOTRH zijn de buitenste snijtanden vaak het ergste aangedaan. De buitenste snijtand in de onderkaak is hier, omdat deze al los zat, verwijderd. De buitenste snijtand in de bovenkaak is ook ernstig aangetast: de tandhals ligt voor een groot deel bloot en het tandglazuur is aangetast en op sommige plekken verdwenen. De tand is zwart verkleurd. Het tandvlees rond deze tand is fors ontstoken: verdikt en te rood. 

Het trekken worden gedaan bij het staande, gesedeerde dier. Tevens wordt de zenuw van de betreffende boven- of onderkaak verdoofd. Hierna kan het trekken pijnloos worden uitgevoerd met behulp van speciale wortelhevels. Nabehandeling is alleen enkele dagen pijnstilling. Antibiotica is eigenlijk nooit nodig. De genezing verloopt vrijwel altijd zonder complicaties.

De redenen voor trekken van ruinentanden zijn breuken en/of ontstekingen. De procedure, nazorg en verwachting is hetzelfde als bij het trekken van snijtanden.

De redenen voor trekken van kiezen zijn breuken, wortelpuntontstekingen en loszittende kiezen door ouderdom of periodontitis (ook wel periodontal disease, ontsteking van het vlies rondom de kies in de kaak).

Verschijnselen die kunnen optreden bij kiesproblemen zijn:

• Vermageren
• Verminderde conditie
• Moeite met kauwen
• Proppen maken
• Pijnlijke dikte aan onderkaak
• Zwelling voor een oog
• Pus uit neusgat
• Stinken uit de mond

Door te kijken in de mond en/of het maken van een röntgenfoto kan worden bepaald welke kies getrokken moet worden.

Het trekken van een kies gebeurt tegenwoordig via de mond bij het staande gesedeerde dier. Tevens worden de betreffende zenuwen van de betreffende boven- of onderkaak verdoofd. Meestal kan hierna de kies met speciale tangen via de mond worden verwijderd. In enkele gevallen, bijvoorbeeld als het een kies betreft die ver achter in de mond ligt, kan de kies via een gaatje in de wang worden losgewerkt.(extractie via minimaal invasieve buccotomie) Via het gaatje in de wang worden speciaal hiervoor gemaakte instrumenten in de kies geschroefd waardoor de kies dan losgemaakt kan worden uit de kaak. Als de kies voldoende losgemaakt is kan deze via de mond wordt verwijderd. Alleen in uitzonderlijke gevallen kan het nodig zijn om een kies of kiesrestanten te verwijderen onder algehele narcose bij het liggende paard.

Nabehandeling bestaat meestal uit het tijdelijk afdichten van het ontstane gat met siliconenrubber, spoelen van de mond, pijnstilling en bij ontsteking ook antibiotica. De genezing en sluiting van het gat treedt binnen een aantal weken op.