Stalongelukken

Een ongeluk zit in een klein hoekje! Trauma veroorzaakt door kleine of grotere ongelukken op stal komt vaak voor. Het is in veel gevallen een samenloop van omstandigheden. Een onverwachtse uitglijder van het paard of wanneer het paard op een onhandige manier de stal verlaat, kan al snel letsel veroorzaken. Maar wanneer kan zo’n ongelukje voorkomen worden? En welke stalongelukken komen eigenlijk het meest voor?

Natuurlijk is het onmogelijk om alle ongelukken op stal te voorkomen. Maar er zijn zeker situaties waarin goede voorzorgsmaatregelen de kans op letsel kunnen verkleinen.

Staldeuren die niet helemaal doorlopen tot aan de grond kunnen een risico vormen. Het paard kan bij het liggen de voet of een gedeelte van het been onder de deur krijgen. Bij het opstaan kan dit nare gevolgen hebben. Bijvoorbeeld een breuk of verwonding van het onderbeen. Bij een kleinere opening aan de onderkant van de deur kan het paard de kroonrand beschadigen. Schuifdeuren zijn in dit geval een goede oplossing. Buiten de ruimte onder de deur is het ook belangrijk dat een deur aan de onderzijde zodanig is geconstrueerd dat deze niet uit zijn verband kan worden gedrukt. Als een deur aan de onderzijde kan kieren kan een paardenbeen ook daartussen bekneld raken. Om deze problemen te voorkomen dient een deur ook aan de onderzijde vergrendeld te zijn.

• Sommige rubberen matten kunnen spekglad worden wanneer ze vochtig zijn. Zorg voor degelijke matten en een voldoende dikke laag strooisel.
• Hoogte van de tralies en de ruimte tussen de spijlen zijn belangrijk. Wanneer de tralies in de stal al vrij laag beginnen en de ruimte tussen de spijlen te groot is, bestaat de mogelijkheid dat het paard zijn voet tussen de spijlen krijgt, met alle gevolgen van dien. De staldeur zonder tralies mag niet te laag zijn.
• Gebrekkige omheining van het weiland kan voor nare wonden zorgen. Vrijwel ‘onzichtbare’ stroomdraden, prikkeldraad, verrot hout met splinters of ijzerdraad. Een omheining moet stevig zijn, in goede staat verkeren en goed zichtbaar zijn voor het paard.

Het paard staat vastgebonden en schrikt! Instinctief wil het wegrennen. Doordat het paard vastgebonden staat, zal het gaan ‘hangen’. Hierbij trekt het paard met veel kracht naar achteren. Soms knapt het halstertouw en valt het paard achterover. Door het ‘hangen’ kan het paard letsel in halsspieren en/of wervels oplopen. Soms is ook het hoofd beschadigd door de druk van het halster.

Een halstertouw met paniekhaak kan uitkomst bieden. De sluiting van deze paniekhaak is makkelijk te openen, zelfs als er veel kracht op staat.

Rondslingerende hooivorken, kruiwagens, poetskisten en touwtjes van hooibalen kunnen van onschuldige voorwerpen veranderen in ware boosdoeners. De gemakkelijkste oplossing is natuurlijk om alles zo veel mogelijk netjes op te ruimen.

Na een bezoek van de hoefsmid is het zeer belangrijk dat alles netjes wordt aangeveegd en opgeruimd. Het gebeurt maar al te vaak dat er nog een hoopje schaafsel of een los hoefijzer blijft liggen. Het probleem hierbij is dat er mogelijk ook hoefnagels rondslingeren. Wanneer een paard in een hoefnagel gaat staan kan dit (ernstig) letsel veroorzaken. We spreken dan van ‘nageltred’. Het paard zal de voet waar de nagel naar binnen is gedrongen in veel gevallen niet belasten. Het is van belang dat de dierenarts meteen wordt ingelicht.

In het weiland zien we vaak dat paarden genieten van het rollen op de grond. Ze hebben alle ruimte om zich heerlijk ‘om’ te rollen in zand of modder. Een paardenstal is natuurlijk niet zo groot als een weiland. Maar dat neemt niet weg dat het paard zich ook hier wel eens lekker wil omrollen. Ook paarden met koliek gaan in veel gevallen liggen of rollen. Doordat de ruimte op stal beperkt is kan het gebeuren dat het paard bij het (om)rollen zichzelf vastlegt tegen de muur. Het heeft dan niet meer genoeg ruimte om de benen te strekken waardoor het onmogelijk wordt voor het paard om zelf weer op te staan. Bij een zeer kleine stal is de kans op vastliggen uiteraard sneller aanwezig. Maar ook in een grote stal draaien paarden zich gemakkelijk vast. Het is een moeilijk te voorkomen fenomeen.

De reactie van het paard kan zeer verschillend zijn. Sommige paarden raken direct in paniek. Andere paarden raken pas in paniek als er mensen in zijn stal komen en het de natuurlijke drang voelt om op te moeten staan. In veel gevallen blijft het paard in de eerste instantie rustig liggen. Het paard heeft eigenlijk geen andere keus.

Niet ieder paard laat zich gemakkelijk helpen in deze situatie. Het is daarom niet aan te raden om alleen de stal in te gaan. Zoek daarom eerst hulp als je alleen bent. Het paard zal door tenminste twee personen van de muur weggesleept moeten worden, zodat het genoeg ruimte kan krijgen om de benen in de natuurlijke houding te kunnen plaatsen die wordt gebruikt bij het opstaan van het paard. Soms is het ook mogelijk om het paard te helpen bij het ´terugrollen´.

Letsel ten gevolge van vastliggen is afhankelijk van hoe het paard precies vast heeft gelegen, de tijdsduur en de mate van stress die het ondervonden heeft. Met een beetje geluk is het paard de volgende dag alleen wat stijf en heeft het verder geen letsel opgelopen. Helaas is er vaak meer aan de hand. Er kunnen kleine of ernstige verwondingen zijn ontstaan. Spiertrauma’s, zenuwletsel, botbreuken etc. Zelfs als er op het eerste gezicht lichamelijk niets aan de hand lijkt te zijn, kan het paard afwijkend gedrag vertonen. Dit geeft meestal aan dat het paard veel stress ondervonden heeft, of dat er tóch lichamelijke ongemakken zijn.

Er zijn paarden die graag spelen, ook op stal! Zeker ook als paarden zich snel vervelen wanneer ze binnen staan, zullen ze allerlei manieren bedenken om de tijd door te komen. Het spelen met drinkbakken, tralies, likstenen en voerbakken kan heel onschuldig lijken. Helaas zijn hier ook risico’s aan verbonden.

Het komt regelmatig voor dat een paard met zijn snijtanden vast komt te zitten tussen twee spijlen van de tralies in zijn stal. Ook kunnen de tanden vastraken bij sommige voerluiken, kettingen, het touw van een liksteen of verdere metalen gedeeltes. Een paard zal in deze situatie schrikken en zich ‘instinctief’ hard los proberen te trekken. Dit heeft vaak letsel als kaakfracturen tot gevolg.  Door het losrukken kunnen één of meerdere tanden afbreken en ontstaan er breuken in de kaken, tussen of vlak bij de snijtanden.

In veel gevallen zijn de snijtanden samen met de botfractuur sterk verplaatst of hangen deze bijna volledig los. Wanneer het daarbij dan ook hevig bloedt, ziet een kaakfractuur er zeer heftig uit.

Toch is het niet in alle gevallen zo dramatisch en daarom lastiger om een kaakfractuur vast te stellen. Het paard kan nadien tekenen vertonen die duiden op een voorval zoals:

• Dikke lippen (soms met bloed)
• Zwellingen rond de mond en aan het hoofd
• Veel speeksel
• Hangende tong
• Moeite met eten
• Na enkele dagen zal er een vieze geur komen uit de mond van het paard

Soms wordt een kaakfractuur pas opgemerkt bij het plaatsen van het bit. De tanden staan scheef of komen niet meer juist op elkaar en de mond is pijnlijk.

De beste manier om op stal krachtvoer te bewaren is achter gesloten deuren of in goed afsluitbare en stevige voertonnen. Helaas is dit niet altijd het geval en staan er tonnen met losse deksels, zakken of emmers met krachtvoer rondom de stallen en op het erf.

Sommige paarden weten uit de stal te komen en gaan op zoek naar voer. Wanneer dit onopgemerkt gebeurt (vooral ’s nachts) kan het paard met alle gemak op de meeste plekken een kijkje nemen. Het krachtvoer is dan al snel gevonden.

• Het komt zeer vaak voor dat paarden zich op deze manier overeten aan krachtvoer met koliek als gevolg. Koliek is in alle gevallen een reden om direct contact op te nemen met de paardenarts!
• Overeten aan krachtvoer kan in sommige gevallen zelfs hoefbevangenheid veroorzaken.
• Afhankelijk van het gegeten voer kan een paard ook een slokdarmverstopping ontwikkelen (zemelen/sommige slobbers/bietenpulp)

Auteur: Mark van Manen