Risico van klaver voor paarden

Klaver is een veel voorkomende plant in de paardenweide. Opname van veel klaver kan tot klachten leiden, zoals koliek of diarree, speekselen of zonnebrand. Er zijn verschillende oorzaken voor deze klachten. Klaver in de weide leidt overigens niet vaak tot problemen. Paarden vinden gras meestal lekkerder, dus bij voldoende gras is de klaveropname beperkt.

Klaver is een vlinderbloemige, net als luzerne, en kan stikstof uit de lucht binden in hun wortels. Een reden om klaver met gras in te zaaien is dan ook om als natuurlijke bemester te fungeren om de bodem van meer stikstof te voorzien, wat een voedingsstof is voor gras. Drie klaversoorten zijn belangrijk, witte klaver, rode klaver en bastaardklaver. Witte en rode klaver worden voor inzaaien gebruikt. Bastaardklaver niet, maar kan wel in de weide voorkomen, met name op vochtige slecht gedraineerde bodems als pioniersplant. Deze plant heeft een matige smaak.

Klaver is een plant met een dunne stengel en fijne blaadjes. De bloemen zijn wit, rood of roze. De klaversoorten zijn te onderscheiden aan hun blaadjesvorm en bloemkleur. In vergelijking met gras heeft klaver een hoger eiwitgehalte. Zowel jong gras als klaver kunnen de fermentatie in de dikke darm versnellen en aanleiding geven tot dunne mest. Ouder gras (en hooi) heeft een hoger vezelgehalte wat het fermentatieproces vertraagd. Voor paarden beter, omdat een snelle fermentatie eerder leidt tot koliek en mestklachten. Met het verhoogde eiwitgehalte en relatief lage vezelgehalte kan opname van veel klaver diarree en koliek geven.

Andere klachten die door klaver kunnen ontstaan hebben hoogstwaarschijnlijk te maken met schimmels die op klaver groeien. Zeker is dit bij het verschijnsel van speekselen. Dit wordt veroorzaakt door een stof, slaframine, geproduceerd door de schimmel Rhizoctonia leguminicola. Meestal op rode, maar het kan ook op witte klaver en andere vlinderbloemigen voorkomen. De schimmel gedijt onder vochtige en warme omstandigheden. Als gras (en klaver) lang doorgroeit, kan het onderin bij de bodem broeierig worden, een ideale situatie voor schimmels. Tijdens langdurige droogteperioden is de kans op schimmel vele malen kleiner. Klaverblaadjes besmet met deze schimmel hebben bruine of zwarte plekjes op de bladeren. Slaframine is een mycotoxine die speekselklieren aanzet tot speekselproductie (iets wat normaal alleen gebeurt als het paard kauwt!). Het speeksel loopt uit de mond, soms tranen de ogen, op langere termijn is er gewichtsverlies, veel plassen en voor drachtige merrie een risico op abortus. Deze verschijnselen stoppen vrij snel nadat het paard van de weide wordt gehaald. Behandeling is meestal niet nodig.

Bastaard en rode klaver kunnen ook zonnebrand veroorzaken. Of dit door toxische stoffen in de plant zelf of, waarschijnlijker, ook door een schimmel wordt veroorzaakt, is niet geheel duidelijk. Zonnebrand is een gevolg van leverbeschadiging. Het paard moet wel minimaal 20% van zijn rantsoen aan klaver (besmet met schimmel) opeten om hiervan een leverbeschadiging te verkrijgen. De kans dat dit gebeurt is klein. Of het paard moet weinig anders te eten hebben. Zonnebrand komt voor op witte plekken van het paard, bij paarden zonder witte huid kan het voorkomen dat de leverbeschadiging veel later wordt ontdekt. Tijdige behandeling is nodig om de lever te laten herstellen

Een aparte klaversoort is gele honingklaver. Honingklaver komt in Zuid Europa voor, maar tref je ook in Nederland aan (met name op braakliggende terreinen). Deze plant is geen weideplant maar komt voor in bermen en duinen. Ook hier kan een schimmel zorgen voor problemen. De schimmel die op deze plant kan groeien zet coumarol (een stof die in de plant voorkomt) om in dicoumarol. Dicoumarol heeft anti-stollingseigenschappen. Wat betekent dat bij veel opname bloedingen kunnen ontstaan. Zover bekend leidt dit zelden bij paarden tot problemen.

Bevat klaver schimmeltoxinen voor het maaien, dan kunnen deze ook na het drogen de gezondheid van het paard schaden als de opname hoog genoeg is. Dus als je hooi voert met veel klaver, kunnen in principe ook klachten ontstaan als de klaverhoeveelheid hoog is en de klaver besmet is met schimmels. De kans op deze combinatie is niet erg groot. Heeft het hooi een hoog klavergehalte dan zal het een voer zijn met een redelijk hoog energie- en eiwitgehalte. De klaver ziet er anders uit dan gedroogd gras en dus kan je het herkennen als je goed naar het hooi kijkt. Als de hoeveelheid erg hoog is, kan het de fermentatie verstoren. Het kan ook eerder zorgen voor broei, omdat klaver een wat langere droogtijd nodig heeft en het dus vaak te vochtig wordt gepakt. Na broei groeien schimmels in het hooi en is het niet meer bruikbaar. Dus is het hooi gemaakt voordat de klaver volledig droog is, dan kan broei tot bederf leiden. Controleer het hooi en blijf alert op broei en schimmel.

Klaver in de weide kan bij vochtig en warm weer beschimmeld raken. Door deze schimmels kan opname van klaver leiden tot gezondheidsklachten. Bij voldoende gras in de wei, eten paarden minder klaver. Maar let op bij vochtig en warme omstandigheden, dan kan door schimmelgroei toch voldoende opname zijn van bepaalde toxische stoffen. In principe is het meestal voldoende om de paarden uit de wei te halen en herstellen ze weer. Dit geldt vooral voor de klachten met speekselen. Bij zonnebrand is het verstandig de lever te laten controleren door de dierenarts. Is de weide overgroeit met klaver, dan kan het nodig zijn het grasland te vernieuwen. Laat je adviseren om een gezonde paardenweide te maken. Een bodemonderzoek is een goed startpunt. Bedrijven die hooi analyseren geven vaak ook advies over graslandbeheer.

Verdiep je verder in de juiste beweiding voor je paard. En leer het hooi goed te beoordelen. Zo kan je veel problemen voorkomen.