Moederloze veulens en pleegmerries

Iedere fokker zit met smart te wachten tot het moment daar is; de geboorte van het veulen! Vaak zijn daar al vele slapeloze nachten aan vooraf gegaan. De vreugde en opluchting zijn dan ook groot als merrie en veulen gezond en wel de bevalling doorstaan. Het overgrote deel van de bevallingen verloopt zonder problemen, maar als het dan onverhoopt toch fout loopt, is de schade vaak groot; de merrie en/of het veulen kan komen te overlijden. Wat moet je doen als de merrie tijdens of net na de geboorte overlijdt? Er staat immers een springlevend veulen in de stal, dat zo snel mogelijk biest en een mamma nodig heeft! Als eigenaar wordt je in zo’n situatie vaak ‘overvallen’ en heb je te maken met de nodige stress en paniek. Je moet op dat moment snel en naar eigen inzicht handelen. Er zijn daarbij verschillende opties mogelijk, maar de beste oplossing is toch een (professionele) pleegmerrie zoeken. In dit artikel geven je we meer duidelijkheid over de verschillende opties.

Ieder jaar lopen er in Nederland naar schatting 450 bevallingen zodanig mis dat de merrie of het veulen overlijdt. Als gevolg daarvan worden er jaarlijks ongeveer 300 moederloze veulens en 150 veulenloze merries aangeboden, voorheen hoofdzakelijk via de moederloze veulencentrale (opgeheven per 1-1-2016) en tegenwoordig vaak via Facebooksites en andere social media. De vraag naar pleegmerries is dus ongeveer twee keer zo groot als het aanbod. Daarnaast is de (maatschappelijke) betrokkenheid van veel paardenliefhebbers hoog.

Het is van levensbelang dat een veulen de eerste 24 uur voldoende biest binnen krijgt, bij voorkeur minimaal 2 liter binnen de eerste 8 uur. Vaak zien we dat er tijdens een gecompliceerde bevalling veel zorg uitgaat naar de merrie, om haar leven te redden. Er gebeurt in korte tijd heel erg veel en alle ogen zijn gericht op het redden van de merrie.

Wanneer de merrie dan toch overlijdt is ook het verdriet vaak heel erg groot en spelen er veel emoties mee. Het kan dan ook voorkomen dat er in de zorg voor het pasgeboren veulen enkele stappen onbedoeld overgeslagen worden (denk aan het ontsmetten van de navel, de algehele gezondheidscheck van het veulen, het eventuele veulenspuitje, etc.).

Waar gelukkig wel vaak aan gedacht wordt is het melken van de biest van de merrie. Hoe cru het ook lijkt; de biest van de echte moeder is meestal het beste voor het veulen en het kan levensreddend zijn om die af te melken, ook als de merrie al overleden is.

In het geval dat er geen biest voorhanden is, is het van belang om zo snel mogelijk aan vervangende biest te komen; bijvoorbeeld via:

• een merrie in de buurt die net een veulen heeft gehad
• de dierenarts (deze weet wellicht iemand met een merrie in zijn/haar praktijkgebied)
• een paardenkraamkliniek

Voederfabrikanten Cavalor en PAVO hebben kunstbiest op de markt gebracht van goede kwaliteit. Via de dierenarts is eventueel Audevard Immunofoal verkrijgbaar; een biestvervanger welke de dierenarts via een sonde of de eigenaar via een flesje aan het veulen kan geven in de eerste 24 uur.

Nadat het veulen goed gedronken heeft, komt de volgende stap:
>  een pleegmerrie zoeken;
>  of flesvoeding overwegen!

Tijdens het voortplantingsseizoen zijn er natuurlijk ook merries die hun veulentje verloren hebben. Soms biedt de eigenaar haar dan aan als pleegmerrie om een moederloos veulen te kunnen helpen, wat heel erg nobel is! Voorheen was er de veulencentrale, gesponsord door PAVO, om te bemiddelen, maar die is helaas opgeheven. Nu zijn er verschillende initiatieven ontstaan op o.a. social media waarin veulens en moeders worden aangeboden. Ook dierenartsen zijn doorgaans vaak bereid iets te delen over moederloze veulens of veulenloze merries via social media.

Het is dus nog best wel een risico om een veulentje aan een merrie aan te bieden en professionele, ervaren hulp is noodzakelijk!

Helaas accepteert niet iedere merrie zomaar een ander veulentje, ze hebben immers hun eigen veulen net verloren en willen niet altijd een ander. Er zijn wel manieren om de adoptie makkelijker te laten verlopen, zoals het adoptieveulen inwrijven met de nageboorte van het eigen veulen van de merrie (mits nog voorhanden). Ook helpt het soms als de dierenarts de merrie een injectie geeft met hormonen (prostaglandines).

Prostaglandines zijn hormonen waardoor waardoor o.a. neveneffecten optreden zoals baarmoedercontracties (weeën) en zweten. Het lichaam van de merrie reageert alsof ze aan het bevallen is. De merrie krijgt daarbij ook echt de symptomen van een bevalling: zweten, buikpijn, soms ook echt koliekverschijnselen. Deze symptomen duren ongeveer een half uur (20-30 minuten) en zijn van voorbijgaande aard.  Belangrijk bij dit proces is het inschatten van het juiste moment waarop het veulentje aangeboden kan worden. Het beste moment voor de merrie is als de meeste pijn voorbij is. Toezicht van een dierenarts en een goede timing zijn hierbij cruciaal. De merrie kan veel (buik)pijn hebben van de weeën en het kan nodig zijn om haar pijnstillers toe te dienen.

Vaak is het adoptieproces echter vooral een kwestie van veel geduld en rust. Belangrijk is de veiligheid van het veulen en de helpers; een merrie kan namelijk behoorlijk fel uithalen alMerel Dierkss ze het veulen niet accepteert.

Het is belangrijk dat de eigenaar van het veulen en de eigenaar van de merrie van tevoren goede afspraken maken. Er spelen een aantal belangrijke praktische zaken, waaronder o.a. :

• waar de merrie en het veulen komen te staan
• hoe ze worden gehuisvest
• of de eigenaar van de merrie een vergoeding vraagt
• wie er voor de kosten van de adoptie opdraait (als er een dierenarts ingeschakeld wordt)
• wie de eventuele dierenartsenkosten aan merrie en/of veulen betaalt
• of de eigenaar van de merrie nog plannen heeft om haar opnieuw drachtig te krijgen
• hoe het zit met aansprakelijkheid en verzekeringen
• welk merk voer de merrie krijgt
• hoe vaak de eigenaar van merrie of veulen mag komen kijken

Volop zaken waar dus over gesproken dient te worden voordat je zo’n verbintenis aangaat. Er zijn genoeg voorbeelden te noemen waarbij er door miscommunicatie en/of vage afspraken heftige ruzies zijn ontstaan. Maar er zijn zeker ook voorbeelden van een vlekkeloze samenwerking met een mooie uitkomst voor merrie en veulen!

Bij de zoektocht naar een pleegmerrie, kun je ook kiezen voor een professionele pleegmerrie. Dierenkliniek Dennenoord heeft zich hier de afgelopen jaren in gespecialiseerd en heeft  een kudde professionele pleegmerries beschikbaar voor moederloze veulens. Het zijn stuk voor stuk brave en handzame merries die zich als pleegmerrie al bewezen hebben. De merries zijn speciaal geselecteerd op karakter en moedereigenschappen. Als men besluit om met een moederloos veulen naar de kliniek te komen garandeert Dierenkliniek Dennenoord dan ook een goede moeder voor het veulen.

Veulen helpen met drinken bij de merrie

1. 1. De merries worden buiten het seizoen in kleine groepjes gehouden.
   2. Aan het begin van het veulenseizoen, zo rond half februari, wordt er met de behandeling van enkele merries gestart. Ze krijgen een medicinale behandeling en worden ongeveer 5 x daags gemolken om de melkproductie op gang te brengen en te houden. Het behandelen en melken gaat door totdat er een veulentje aangeboden wordt.
   3. Het veulentje komt naar de kliniek.
   4. Zodra het veulentje gearriveerd is wordt er gekeken welke merrie het beste bij het veulentje past.
   5. Deze merrie krijgt van de dierenarts een hormooninjectie met prostaglandines om een bevallig na te bootsen.
   6. Hierdoor denkt ze vervolgens dat het aangeboden veulen haar eigen veulen is. De merries hebben dus geen eigen veulen verloren, waardoor de adoptie heel soepel verloopt.
   7. De algehele gezondheidscheck van het veulen en eventueel het veulenspuitje of antistoffentest worden daarbij niet overgeslagen/komen zo niet in het gedrang.
   8. Zodra het veulentje zelf de uier van de merrie gevonden heeft en de merrie het veulen goed en liefdevol aflikt, worden ze alleen gelaten in de stal en hoeft er verder in principe niets meer te gebeuren.
   9. Als alles volgens plan verloopt mogen het veulen en de pleegmerrie (gemiddeld na 3-7 dagen) opgehaald worden en mag de merrie het hele seizoen bij het veulen blijven. De eigenaar van het veulen kan op die manier precies voor het veulen zorgen zoals hij wil! Er wordt een huurcontract voor de merrie getekend waarin heel duidelijk de afspraken en aansprakelijkheid zijn vastgelegd, zodat er achteraf geen misverstanden ontstaan.
   10. Zodra het veulen in het najaar gespeend wordt (wanneer het veulen niet meer afhankelijk is van de merriemelk en zelfstandig kan eten, dit is zo tussen de 4 en 6 maanden), mag de merrie naar de kliniek worden teruggebracht. De merrie blijft dan nog enkele dagen op de kliniek zodat bekeken kan worden of haar uier mooi wegtrekt. Alle merries krijgen dan nog een gezondheidscheck en gebitsbehandeling en mogen dan weer in hun groepje de winter doorbrengen. Tijdens de winterperiode krijgen ze op basis van mest en bloedonderzoek hun wormkuren en de benodigde vaccinaties en de hoefsmid komt ook regelmatig.

De gezondheid van het veulen wordt de eerste dagen goed in de gaten gehouden en er wordt gecontroleerd of het veulen voldoende melk binnen krijgt. De pleegmerries geven in het begin tussen de 4-8 liter melk; het veulentje kan de melkproductie zelf omhoog drijven door veel te drinken. Bij melken met de hand komt er niet meer melk uit. Soms is er in het begin wat bijvoeding nodig omdat de uier van de merrie de snelle groei van het veulen niet altijd kan volgen. De merries worden immers in 10-14 dagen opgestart, terwijl een merrie die drachtig is geweest 11 maanden voorbereiding heeft gehad. Na ongeveer 3 weken zie je geen verschil meer tussen een veulentje dat bij de eigen moeder of bij een pleegmerrie staat.

Het is voor Dierenkliniek Dennenoord van groot belang dat de merries een uitstekende behandeling krijgen; ze krijgen in het voorjaar immers weer de zorg voor een nieuw moederloos veulentje!

Auteur: Merel Dierks   /   Foto’s: Dierenkliniek Dennenoord

Dierenkliniek Dennenoord staat in het veulenseizoen 24 uur per dag,
7 dagen per week klaar om moederloze veulens te helpen