Kreupelheid & stamceltherapie bij paarden: Hoe Ruby weer herstelde van zijn knieblessure

Kreupelheid is een van de meest voorkomende gezondheidsproblemen bij paarden. Heel veel eigenaren krijgen hier dan ook mee te maken. Stamceltherapie met gepredifferentieerde stamcellen is een nieuwe behandeling om paarden met kreupelheid ten gevolge van artrose te behandelen. De therapie is nu een paar jaar beschikbaar en veel orthopedische paardenartsen werken er mee. Paardenarts.nl gaat in gesprek met een paardenarts en een paardeneigenaar die hun ervaringen met deze therapievorm delen. In dit artikel een Q&A met Drs. Anne Brünott (Europees specialist chirurgie/orthopedie en chiropractor voor paarden).

Paardenarts Drs. Anne Brünott (Europees specialist chirurgie/orthopedie en chiropractor voor paarden)

Drs. Anne Brünott

Kreupelheid bij paarden is iets waar veterinair specialist Anne Brünott in haar praktijk dagelijks mee te maken krijgt. Deels vanwege het voorkomen van kreupelheid bij (sport)paarden, het is de meest voorkomende gezondheidsaandoening bij paarden. Maar ook omdat zij zich in haar werk vooral toelegt op het bewegingsapparaat van paarden. Om de strijd tegen kreupelheid beter aan te kunnen, maakt ze zowel in haar kreupelheidsonderzoek als behandeling gebruik van de nieuwste ontwikkelingen in de veterinaire wereld.

“In mijn praktijk heb ik sinds april 2019 de beschikking over geavanceerde meettechniek, de zgn. Lameness Locator. Dit is een apparaat waarbij je een objectieve bewegingsanalyse maakt en de kreupelheid dus precies en objectief kunt meten. Paarden zijn experts in het verbloemen van hun klachten en soms is een kreupelheid alleen te voelen door de ruiter. Met behulp van de Lameness Locator kan ik de kreupelheid in beeld brengen en meten, ook onder de man. En kan er onderscheid gemaakt worden tussen ‘impact’ en ‘push off’ kreupelheid en of er meerdere benen kreupel zijn. Met behulp van verdovingen kun je vervolgens de kreupelheid nauwkeurig en betrouwbaar lokaliseren.”

“Ook kun je de kreupelheid evalueren over tijd. Hiermee bedoel ik dat je na een (behandel)periode kunt meten en kunt analyseren of er verbetering optreedt of niet. Zo kun je dus objectief beoordelen of een behandeling aanslaat. De objectieve bewegingsanalyse is hierbij een zeer waardevolle toevoeging voor mijn kreupelheidsonderzoek.

Er zijn verschillende apparaten die objectieve bewegingsanalyse kunnen uitvoeren. Voor mij werkt dit type bewegingsanalyse zo goed, omdat deze portable is en in een koffer mee kan op locatie. Ook kan ik het gebruiken voor bewegingsanalyse onder de man.”

“Stamcel behandelingen worden al enige decennia gebruikt bij paarden. Vooral bij peesletsels maar ook op grote schaal bij gewrichtsproblemen. Aanvankelijk werd er gebruikt gemaakt van autologe stamcellen, dus die geoogst worden uit het paard zelf. Dit kan uit beenmerg geoogst worden, uit het borstbeen of heupbeen, maar ze kunnen ook geoogst worden uit bloed of uit vetweefsel. Tijdens het oogsten uit beenmerg is het moeilijk om de botcellen (waar je doorheen moet boren om bij het beenmerg te komen) te scheiden van de stamcellen. Ik heb tijdens mijn specialistenopleiding in Utrecht meegewerkt aan onderzoek waarbij onderzocht werd of oor-kraakbeen ook geschikt zou zijn voor kraakbeenletsels in gewrichten, maar helaas werkte dat niet. Het grote voordeel is dat het paard-eigen is, maar het lastige is dat de cellen na oogsten opgekweekt moeten worden tot een ‘inspuitbaar’ product. Dit dient in een laboratorium gedaan te worden en is dus prijzig en tijdrovend.

Inmiddels is er een kant en klaar stamcelproduct; een commercieel verkrijgbaar product waar uiteraard jarenlange studies en ontwikkeling aan vooraf is gegaan. Bij dit proces wordt bloed afgenomen van donorpaarden. Deze groep ruinen loopt lekker in de wei en geven eens in de zoveel tijd een aantal buisjes bloed, vergelijkbaar zoals wij dat doen als bloeddonoren. Van dit bloed worden vervolgens de stamcellen gefilterd en opgekweekt. Tijdens dit opkweken worden de stamcellen alvast voorbereid in welk milieu ze later terecht gaan komen (bijvoorbeeld in gewricht- of peesweefsel). Dit is een groot voordeel van het product. Uiteraard worden de cellen ook dusdanig beoordeeld dat ze geen afweerreactie kunnen geven als ze in een ander paard terecht komen. Omdat er geen tijdsdruk op staat kunnen de allogene stamcellen dusdanig goed opgekweekt en voorbereid worden dat de concentratie stamcellen precies goed is op het moment van inspuiten. Ik ben erg enthousiast over de gepredifferentieerde stamcellen en gebruik het dus al op grote schaal.”

“Corticosteroïden geven op korte termijn een snelle vermindering van de kreupelheid en dat is wat we graag willen zien aan de buitenkant. De ontstekingsreactie in het gewricht wordt daarmee tot rust gebracht, maar de genezing van het gewricht wordt niet gestimuleerd. Met corticosteroïden kun je degeneratieve veranderingen in een gewricht (tijdelijk) managen maar de schade in het gewricht is echter blijvend.

Gepredifferentieerde stamcellen werken wel genezend op de lange termijn. Dit proces neemt uiteraard wel wat tijd in beslag, maar is op de lange termijn beduidend beter voor het gewricht. De ontstekingsreactie en daarmee gepaard gaande kreupelheid wordt ook aangepakt.

Soms duurt het verdwijnen van de kreupelheid wat langer in vergelijking tot het effect van corticosteroïden injectie. Maar verrassend genoeg zijn er ook paarden die na 3 weken na stamcelinjectie al niet meer kreupel zijn. Belangrijk is echter dat je de stamcelbehandeling niet pas gaat doen als het gewricht al ernstige schade heeft en je 3-0 achterstaat. Maar soms kom je pas in een laat stadium bij een patiënt en heb je weinig keus.

Ook belangrijk om te melden is dat corticosteroïden en stamcelbehandeling niet gelijktijdig maar wel na elkaar gebruikt kunnen worden. Het één sluit het ander dus niet uit. Overleg dus vooral met je dierenarts wat de mogelijkheden zijn.”

“De paarden dienen na injectie 3 dagen boxrust te krijgen en daarna gecontroleerde beweging (het schema is afhankelijk van het letsel en de mogelijkheden thuis). Op 3 weken na injectie controleer ik ze klinisch in combinatie met objectieve bewegingsanalyse, mits er dan al een verandering te verwachten is. En van daaruit plannen we verder.”

Dat de combinatie van objectieve bewegingsanalyse met gepredifferentieerde stamceltherapie tot mooie resultaten leidt, laat de casus van Ruby mooi zien. Ruby is een 19-jarige Oldenburger ruin die door een ongeluk in de weide tijdens Pinksteren 2020 ernstig kreupel raakte aan zijn rechter achterbeen.

“Ruby werd mij aangeboden na het ontstaan van een kreupelheid rechtsachter, die niet oploste met rust. Ik vond met name de knie rechtsachter wat overvuld en heb de knie vervolgens uitverdoofd. Op echo bleek de laterale (buitenste) meniscus niet mooi van vorm en structuur. Dit gaat meestal ook gepaard met kraakbeenschade, maar dit is niet altijd zichtbaar op echografisch onderzoek. Op de röntgenfoto’s van de knie waren geen afwijkingen te zien.“

“Gezien zijn leeftijd (19 jaar) was een kijkoperatie voor de eigenaresse geen optie. Dit vond zij te ingrijpend voor hem. Omdat een corticosteroïden-injectie geen genezend effect op de meniscus blessure heeft en ook het zelf genezende proces van het lichaam door corticosteroïden wordt stil gelegd, was dit ook geen optie. Met de eigenaresse heb ik toen besloten te gaan voor gepredifferentieerde stamcelinjectie met het daarbij behorende revalidatietraject.”

“Na de injectie heeft Ruby 3 dagen boxrust gehad en is gestapt aan de hand. Op 3 weken heb ik hem gecontroleerd. Het kniegewricht was al minder overvuld en de kreupelheid al behoorlijk opgeknapt: de impact kreupelheid was opgelost en de push off kreupelheid met 87% verbeterd (dit kan de objectieve bewegingsanalyse heel nauwkeurig meten). Op dat moment mocht hij verder revalideren in een kleine weide.

Op 6 weken controle was de kreupelheid helemaal verdwenen en mocht hij rustig aan onder het zadel opgebouwd worden. Dat is inmiddels meer dan een jaar geleden en momenteel geniet de eigenaresse nog steeds van de heerlijk bosritten die ze samen maken.”

Paardenarts.nl gaat in deze video in gesprek met Drs. Anne Brünott en Jitske Das, de eigenaresse van Ruby die hun ervaringen met kreupelheid en stamceltherapie delen.