Keuzestress! Welk voer geef ik mijn paard?

Als je in een winkel staat of op internet zoekt is het heel begrijpelijk dat je soms geen idee meer hebt welk voer je moet kiezen om aan je paard te geven. Wat een keuze is er! En het bizarre is dat ‘aanvullend voer’, zoals we krachtvoer horen te noemen, niet eens altijd nodig is én letterlijk slechts een aanvulling is op het belangrijkste deel van het rantsoen, namelijk het ruwvoer.

Ruwvoer en krachtvoer, twee voercomponenten van het rantsoen. Wat is wat? Wat is nodig? En hoe maak je een goede keuze? Want laten we eerlijk zijn, iedereen wil uiteindelijk het beste voor zijn paard. Maar als alle fabrikanten beweren het beste voer te produceren, wat moet je dan kiezen?

In dit artikel lees je meer over voeding voor paarden.

Ruwvoer vormt het fundament voor de opbouw van een gezond rantsoen voor je paard. Deze basis moet dus van een goede kwaliteit zijn en passen bij wat je paard nodig heeft. Omdat ruwvoer zo essentieel is zou dit eigenlijk veel meer aandacht moeten krijgen, maar omdat dit commercieel minder interessant is worden voor ruwvoeders geen grote marketingstrategieën opgezet, zoals dat voor krachtvoer wel gebeurt. Ruwvoer wordt gemaakt of ingekocht (vaak in het buitenland) door fourageerbedrijven, boeren of door paardenhouders zelf.

Omdat ruwvoer een natuurproduct is, kan de kwaliteit elke keer anders zijn. Maak je het ruwvoer zelf dan heb je veel kennis nodig van graslandbeheer, het gewenste maaistadium en het geschikte moment om hooi- of kuilpakken maken. Je weet in ieder geval dat het niet eenvoudig is om altijd het perfecte ruwvoer te produceren.

Koop je ruwvoer bij een ander dan moet je vooraf goed weten waar je naar op zoek bent. Ook hier is weer enige kennis voor nodig. Wil je liever hooi of ingepakt voer? Welk maaistadium zoek je? Jong of oud gras? En hoe bepaal je dat?

Ruwvoeders zijn voedermiddelen met een hoog ruwecelstofgehalte en een vezellengte die het kauwen bevordert (bij paarden tenminste twee centimeter), zoals gras, hooi, graszaadhooi (‘gedorst’), kuilvoer (‘voordroog’), snijmais, luzerne en stro.

Veruit de meest gebruikte ruwvoersoorten voor paarden zijn hooi en kuilvoer. Kuilvoer is een term die niet altijd voor hetzelfde product gebruikt wordt. In plastic verpakt ruwvoer kan droog tot zeer droog zijn (‘haylage’) of vochtrijker en zuurder (kuilvoer of ‘voordroog’). Deze verschillen hebben vooral te maken met de droogperiode op het land en het gevolg daarvan op het productieproces. Door aan het product te voelen (hoe droog?) en te ruiken (hoe zuur?) is dit onderscheid te maken. Uiteindelijk gaat het erom of je kunt beoordelen welk product geschikt is voor jouw paard. Dat kan hooi, haylage of kuilvoer zijn.

Hooi afkomstig van natuurgebieden of beheersgebieden kan op zich prima ruwvoer voor paarden zijn. Zonder bemesting groeit het gras op schrale gronden langzaam en levert ruwvoer met weinig voedingswaarde.

Hooi van langzaam gegroeid gras is sprieterig, de stengels zijn dun maar stevig en geeft dus wel “prik”. Dit type hooi of kuilvoer heeft een relatief laag energie- en eiwitgehalte, terwijl het suikergehalte soms erg hoog kan zijn.

Jacobskruiskruid

Hooi met lage energie- en eiwitgehalten kan gebruikt worden voor paarden die weinig nodig hebben, zoals sobere paarden of paarden met overgewicht. Als het paard echter insulineresistentie heeft kan suikerrijk hooi een oorzaak zijn van hoefbevangenheid.

Ruwvoer van extensief beheerd land bevat naast gras vaak ook andere planten die soms giftig kunnen zijn voor paarden, zoals Jacobskruiskruid (zie foto).

Lees meer over giftige planten

Zie ook: Tabel 3: Gemiddelde gehalten per kilo droge stof (kg/ds)

Met kijken (kleur, blad, stengeligheid, bloeiwijze en bederf), ruiken (fris, kruidig, zuurtegraad en bederf) en voelen (stengeligheid en mate van droogte) kun je je een goed beeld vormen van de kwaliteit van het ruwvoer. Met het paard in je achterhoofd, weet je vervolgens of het betreffende voer past bij het betreffende paard (zie Tabel 2).

Voor een grove schatting kan gebruik gemaakt worden van Tabel 2. Wil je het rantsoen exact samenstellen, laat dan een analyse van het ruwvoer maken.

In Tabel 3 staan de gemiddelde waarden van enkele gehalten van ruwvoeders. Fijn ruwvoer (hooi of graskuil) bevat een lager ruwe celstofgehalte en een hoger energie- en eiwitgehalte dan midden of grof ruwvoer. De minimale en maximale waarden van de verschillende kwaliteiten laten een grote spreiding zien. Op basis van het ruwe celstofgehalte, dat je met enige oefening kan beoordelen door te kijken en te voelen, kun je een inschatting maken van de kwaliteit (grof-midden-fijn). Het kan echter wel zo zijn dat de gemiddelde waarden uit deze tabel voor energie, eiwit of suiker niet overeenkomen met de werkelijkheid.

Wanneer je paard meer of minder voer nodig heeft om in conditie te blijven dan je op basis van een berekening dacht, wijkt de energiewaarde waarschijnlijk af. Een afwijkende eiwitwaarde, met name een zeer lage eiwitwaarde, zie je pas aan je paard zodra bijvoorbeeld de bespiering achteruit gaat of de weerstand vermindert (dit kan ook door andere oorzaken komen). Zie hier de motivatie om ruwvoer te laten analyseren! Dit geldt helemaal voor paarden die vanwege insulineresistentie weinig suikers mogen. Het suikergehalte in ruwvoer mag voor deze paarden niet meer zijn dan 100 gram per kilogram droge stof. Helaas is het suikergehalte zonder analyse heel moeilijk te schatten. Gezien de gemiddelde waarden in ruwvoer kom je normaalgesproken uit op grofstengelig ruwvoer, maar ook daarbij zijn vrij grote verschillen zichtbaar.

Ook de waarden van mineralen en spoorelementen in ruwvoer kunnen behoorlijk variëren. Omdat voor alle paarden het ruwvoer de basis van het rantsoen moet zijn, en het overgrote deel of zelfs alle energie moet leveren, is een analyse een uitstekend uitgangspunt om de aanvulling met krachtvoer of een supplement op te baseren. De analyseresultaten ontvang je meestal van een laboratorium zonder concreet advies. Laat een voedingsdeskundige of dierenarts de situatie beoordelen, want de aanvulling is uiteraard afhankelijk van het type paard, de prestatie en eventuele dracht, lactatie of groei.

Alle overige voedermiddelen voor paarden vallen onder de aanvullende voedermiddelen, omdat ze simpelweg geen compleet voer zijn voor een paard. Dit geldt voor:

• Muesli
• Granen
• Zemelen
• Bietenpulp
• Alle supplementen

Toelichting foto’s: Een voerschep brok weegt ongeveer één kilo, terwijl een voerschep muesli soms maar 600 gram weegt. Bij muesli zie je de ingrediënten, maar dit betekent niet per se dat de samenstelling anders is dan die van brok.

Brok en muesli bevatten verschillende ingrediënten en behoren dus tot de samengestelde aanvullende voeders. Enkelvoudige aanvullende voeders zijn bijvoorbeeld haver, zemelen, lijnzaad, spelt en bietenpulp.

Voor veel paarden en pony’s levert ruwvoer in combinatie met een vitamine-mineralen supplement voldoende voedingsstoffen. Krachtvoer is nodig als een paard:

• met ruwvoer niet op gewicht blijft (door een slechte kwaliteit ruwvoer, door gebits- of verteringsproblemen of door een hoge energiebehoefte),  of;
• als een paard voor de sportprestatie baat heeft bij energie in de vorm van extra vetzuren of makkelijk verteerbare koolhydraten.

Het paard is de centrale factor die bepalend is voor de voerkeuze en de samenstelling van het totale rantsoen. Zorg dat je bij aankoop van ruwvoer weet wat je zoekt. Bespreek dit met de verkoper. Het is namelijk een misverstand dat er maar één soort goede kwaliteit ruwvoer is. Als je vraagt om ‘goed ruwvoer’, dan kun je weleens met het verkeerde product thuis komen. Koop je verpakt ruwvoer, spreek dan meteen af dat bedorven pakken teruggestuurd kunnen worden. Controleer zelf bij aankoop of er geen gaatjes in het pak zitten, want dan moet je het niet kopen.

Heb je de geschikte ruwvoerkwaliteit gevonden, dan is dit de basis van het rantsoen. Je voert je paard op het oog, maar wel een bepaalde minimale hoeveelheid, namelijk 1-1,5 kg droge stof ruwvoer per 100 kilo lichaamsgewicht paard. In andere woorden voor een paard met een gewicht van 600 kilo heb je dagelijks 7 tot 10 kilo hooi of 9 tot 14 kilo kuilvoer nodig. Meer ruwvoer mag altijd, zolang het paard niet te dik wordt (zie ook de Body Condition Score (BCS), zie afbeelding onder).

Of het paard wel of niet te dik is controleer je door de onderhuidse vetlaag te voelen in de nek, bij de schoft, ribben en staartwortel. Heel in het kort komt het erop neer dat bij een paard met een goede lichaamsconditie (score 0) je de ribben van het paard niet ziet, maar wel direct onder de huid voelt. Is je paard met het ruwvoer in een goede conditie dan is alleen een aanvullend vitaminen- mineralen supplement nodig.

Blijft het paard niet goed in conditie kies dan een krachtvoer dat past bij de prestatie van het paard. Laat de voerfabrikant of een voedingsdeskundige controleren of met de dosering die je paard krijgt ook alle essentiële voedingsstoffen gegarandeerd zijn. Een halve schep brok vult de tekorten aan mineralen in het hooi namelijk niet voldoende aan. Ook in dat geval is een extra supplement nodig.

Wil je wel krachtvoer geven dan is de vraag welke soort:

• Heb je een sportpaard dat op hoog niveau presteert en met ruwvoer onvoldoende in conditie blijft of temperament heeft, kies dan een sportbrok met zetmeel en suikers (30-35%) of vetten (6-10%) als energiebron.
• Heb je een sportpaard dat op gemiddeld niveau presteert, kies dan een krachtvoer met een relatief laag aandeel zetmeel en suikers (25-30%) en vetten (4-6%), maar met een hoog aandeel mineralen en vitaminen.
• Heb je een recreatiepaard maar wil je toch graag een krachtvoer geven, kies dan een krachtvoer met veel ruwe celstof (meer dan 15%), weinig zetmeel en suikers (20-25%) en vetten (4-5%) en veel mineralen en vitaminen. Over het algemeen is de mineralisering van krachtvoer zodanig dat er minimaal twee kilo per paard per dag nodig is. Dit kan voor het paard toch teveel zijn waardoor het te dik wordt.
• Heb je een fokmerrie of een jong veulen, kies dan voor een aanvullend voer speciaal bestemd voor deze categorieën. Dit levert extra eiwit en een aangepaste dosering mineralen en vitaminen.
• Heb je een oud paard met minder kauw-effectiviteit dat nog redelijk goed in conditie is, kies dan voor een speciaal voer voor senioren. De ingrediënten zijn aangepast aan de verteringscapaciteit van het paard.

Het feit dat elk paard anders kan zijn in gewicht, gezondheid en prestatie maakt dat elk rantsoen op maat  moet worden afgestemd. Daarmee is de keuzestress bij het vinden van het juiste voer dus niet zo verwonderlijk. Schakel tijdig hulp in; dat voorkomt onnodige stress en voerfouten. En het allerbelangrijkste: hou het simpel!

Auteur: Anneke Hallebeek