Ruwvoer is de pijler waar elk rantsoen op is gebouwd. Het is belangrijk om je paard van vezels te voorzien, om genoeg te kauwen en om de darmflora gezond te houden. Het kauwen is natuurlijk in eerste instantie de manier om het voer te verkleinen, zodat het doorgeslikt kan worden. Daarnaast helpt dat kauwen tegen de verveling en zorgt kauwen voor de productie van speeksel. Speeksel buffert ook het maagzuur in de maag en werkt preventief tegen maagzweren.
Goed kunnen kauwen is voor het paard van levensbelang. Daarom is regelmatige controle van het gebit noodzakelijk. Bij afwijkingen, zoals diastasen of haken vermindert de kauwactiviteit, wat gevolgen heeft voor de vertering, maar ook weer voor het gebit. Soms heeft het paard pijn in zijn mond en kan hij niet meer kauwen. Een goede afstemming tussen het gebit en het ruwvoer helpt om gezond te blijven.
Continue maalbeweging
De kiezen van het paard hebben hele harde ribbels. Het paard maakt een malende beweging met de onderkaak, waarbij het voer met kracht tussen de kiezen klein wordt gemaakt. Voor het goed en regelmatig afslijten van de kiezen is deze rondgaande beweging belangrijk. Bij haken op de kiezen kan dat niet. Zo verstoort dat niet alleen het fijnmalen van het voer, maar verhindert ook het goed afslijten van de kiezen. En zo ontstaan er weer meer oneffenheden in het gebit.
Krachtig kauwen
Op grofstengelig hooi maakt het paard meer krachtige maalbewegingen dan op zacht hooi of gras. Voor krachtvoer zijn er maar weinig maalbewegingen nodig om dit klein te maken. Dit geeft verschil in het afslijten van de kiezen maar ook in de hoeveelheid speeksel die er geproduceerd wordt. Maalbewegingen stimuleren namelijk direct het vrijkomen van speeksel uit de speekselklieren. Meer kauwen betekent dus meer speeksel.
Speeksel tegen gaatjes
Speeksel heeft meerdere functies. Het zorgt ervoor dat de voerhap vochtig is en daardoor makkelijker doorgeslikt kan worden. Het is een buffer in de maag en beschermt de maagwand tegen maagzuur (en maagzweren!). Speeksel spoelt ook de mond schoon. Oftewel, het helpt in de reiniging tussen de kiezen, zodat er minder kans is op bacteriegroei wat weer oorzaak kan zijn van gaatjes. Juist bij (kracht)voer met veel zetmeel en suiker waarop minder veel gekauwd wordt, kunnen voerresten mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van gaatjes bij paarden (maar er zijn meer factoren die hier meespelen). Er zijn waarnemingen dat ook hooi met heel veel suiker het gebit kan aantasten.
Wist je dat...
Per kilo ruwvoer produceert het paard ongeveer drie tot vijf liter speeksel terwijl een kilo krachtvoer slechts één tot anderhalve liter speeksel oplevert. Lees meer over voeding en vertering
Ruwvoerkeuze
Kortom, als je paard een goed gebit heeft en goed kan kauwen, geef het paard dan ook voldoende om te kauwen. Grofstengelig hooi is daar een goed voorbeeld van. Als het paard meer voedingsstoffen nodig heeft is het prima om daarnaast wat krachtvoer bij te voeren.
Kan je paard niet goed kauwen, dan past een andere kwaliteit ruwvoer. Anders gaat het paard proppen maken of hij verteert het voer onvoldoende en krijgt verteringsklachten. Natuurlijk is het eerst noodzakelijk dat een paardentandarts het gebit bekijkt en optimaliseert. Je merkt het soms wat laat als je paard minder goed kan kauwen. Dus: let op hoe hij eet, hoe de mest eruit ziet en hoe zijn conditie blijft.
Op zachter hooi zijn minder krachtige maalbewegingen nodig en dat kan bijvoorbeeld voor oudere paarden beter zijn dan hard hooi. Als de kiezen “op” zijn, is ook zacht hooi lastig. Gras gaat vaak nog wel goed. In de zomer kunnen oudere paarden op de wei aardig in conditie blijven. In de winter vallen ze af. Aangepaste voeding afgestemd op het seniorpaard, waarin veel makkelijk verteerbare vezels zijn verwerkt, is een goed alternatief om seniorpaarden in de winter bij te voeren.
Lees meer over voeding voor het seniorpaard:
Pijnklachten
Diastasen zijn ruimten tussen kiezen waar voer in blijft zitten. Dit kan tot een ontsteking leiden en geeft pijn. Tandvleesontsteking (periodontal disease) kan ook door andere oorzaken voorkomen. De eetlust is dan natuurlijk minder en het is afhankelijk van de situatie welke voerkeuze de beste is. Gebruik bij diastasen in ieder geval geen voordroog of kuilvoer. Deze vochtige “vezeldraadjes” blijven makkelijk tussen de kiezen zitten en veroorzaken dan ellende. Droog hooi dat niet al te hard is en goed afbreekt, kan een optie zijn. Maar bij veel pijn wil het paard dat ook niet eten. Ruwvoervervangers zoals gedroogde grasvezels (fijner en zachter dan hooi) in hele vorm dan wel tot vezelrijke brok verwerkt, komen dan in beeld. Het kan zijn dat alles eerst in slobbervorm gevoerd moet worden, totdat de ontsteking beter is en het paard minder pijn heeft.
Voeradvies
Laat regelmatig het gebit nakijken door een gecertificeerde paardentandarts (dierenarts). Zo voorkom je veel ellende. Het kan zijn dat tijdelijk het voer aangepast moet worden om het gebit te laten herstellen en ondertussen het paard te ondersteunen met voldoende voedingsstoffen. Er zijn vele voedermiddelen en keuzen te maken. Het is handig om dit samen met zowel de tandarts als een voedingsdeskundige te bespreken.
Verder lezen?
Meer lezen over het gebit van paarden? Lees alles over het gebit in de Tandheelkunde Kennisbank van Paardenarts.nl
Bijvoorbeeld over diastasen – Lees hier meer
Of over de gebitsproblemen bij seniorpaarden? – Lees hier meer
