Hyperlipemie

Hyperlipemie is een moeilijke naam voor een ziekte waarbij er bij een paard te veel vet in het bloed komt. Dit gebeurt wanneer paarden in een situatie komen waarbij zij meer energie nodig hebben dan dat ze op (kunnen) nemen, ook wel een negatieve energiebalans genoemd. Wanneer paarden stoppen met eten, is het normaal dat de vetreserves worden aangesproken om energie te krijgen. Toch gaat dit niet altijd even goed.

Een normale stofwisseling zorgt ervoor dat in tijden van overvloed voedingsstoffen onder invloed van insuline opgeslagen worden als vetten in vetdepots. In slechte tijden kunnen deze opgeslagen vetten onder invloed van een ander hormoon (glucagon) gemobiliseerd worden en gebruikt worden als energiebron, vaak met de lever als tussenstop. Vetafbraak en een geringe verhoging van de hoeveelheid vet in het bloed zijn dus een normale reactie van het lichaam in slechte tijden. In veel gevallen gaat de afbraak van vet gecontroleerd, maar in sommige gevallen verloopt deze afbraak ongecontroleerd en overdreven. De afbraak van vetten wordt versneld en verhoogd in stressvolle situaties onder invloed van de stresshormonen (catecholamines en glucocorticosteroïden). Ook bij paarden met insulineresistentie is de afbraak van vetten hoger dan normaal en deze paarden zijn vaak in een te ruime voedingstoestand. Wanneer door omstandigheden zoals stress, insulineresistentie en een te ruime voedingsconditie de hoeveelheid vetten die afgebroken worden overdreven is, kan een paard bloedvervetting krijgen.

Deze ernstige aandoening komt met name voor bij sobere ponyrassen, minipaarden en ezels. Hoewel in theorie elk paard de ziekte kan krijgen zien we deze bijna niet bij warmbloed paarden. Vooral de dieren die een te goede voedingsconditie hebben en te dik zijn, hebben een hoog risico om in een slechte tijd, door ziekte,stress of andere omstandigheden hun royale vetreserves te mobiliseren en deze ziekte te krijgen. Paarden en pony’s met Insulineresistentie en/of het Equine Metabool Syndroom zijn het meest gevoelig aangezien zij een afwijkende stofwisseling hebben -zowel de suiker- als de vetstofwisseling – en snel te dik worden. Ook drachtige merries of veulenmerries die melk geven verbruiken veel meer energie dan andere paarden. Zij blijven vaak ten koste van zichzelf energie aan het veulen geven.Juist deze merries hebben veel meer kans om in een negatieve energiebalans te raken en bloedvervetting te krijgen.

Een paard met te veel vet in zijn bloed:

• wil niets meer eten
• is zeer sloom
• wordt snel zwak
• speelt vaak nog wel wat met water, waardoor je de indruk krijgt dat het drinken wel goed gaat, maar dat valt vaak tegen.

De meeste paarden hebben:

• een royale voedingstoestand en;
• de merries zijn vaak drachtig of er loopt een veulen aan de voet.
• Geelzucht is een symptoom dat ook vaak gezien wordt en duidt op een leverprobleem en leververvetting.

Daarnaast zie je ook:

• ataxie (liggen en niet meer overeind komen)
• diarree en;
• een verhoging van de lichaamstemperatuur

Aangezien er in veel gevallen een onderliggende ziekte aanwezig is waardoor het paard is gestopt met eten en in een negatieve energiebalans raakt, kunnen er nog allerlei verschillende symptomen spelen. Het paard moet daarom goed en uitgebreid onderzocht worden.

Vaak kun je, in de wat ergere gevallen al met het blote oog, afwijkingen zien in het bloed van het paard. Als de rode bloedcellen bezinken, kun je een grijze waas zien in het serum of in ergere gevallen is het normaal heldere en gele serum, troebel geel geworden.

In minder heftige gevallen en om de mate van bloedvervetting vast te stellen, kan in het laboratorium de hoeveelheid vet in het bloed bepaald worden. Belangrijk is om daarnaast een uitgebreid bloedonderzoek te laten uitvoeren waarbij ook de lever- en nierwaarden bepaald worden. Als complicatie van te veel vet in het bloed kunnen zowel de lever als de nieren vervet raken en niet meer goed functioneren. Uitgebreid bloedonderzoek dus! Je dierenarts weet precies wat er onderzocht moet worden.

Een paard met bloedvervetting is een serieuze zaak en een spoedgeval. Paarden die aan de ziekte lijden, worden zelden uit zichzelf beter en kunnen wanneer een behandeling niet of te laat wordt ingezet overlijden. Paarden met bloedvervetting hebben een negatieve energiebalans en door de vetten in hun bloed stoppen ze vaak helemaal met eten. Een negatieve spiraal die door een dierenarts snel moet worden doorbroken. Belangrijk is om het paard uit de negatieve energiebalans te halen. Aangezien het paard niet eet is dit makkelijker gezegd dan gedaan.

In veel gevallen is er een primaire ziekte die ervoor gezorgd heeft dat het paard is gestopt met eten. Deze ziektes kunnen heel divers zijn, maar je kunt denken aan een worminfectie, een ontstoken darm, bloedvergiftiging of heel iets anders, bijvoorbeeld een slecht gebit. Belangrijk is om het paard uitgebreid te laten onderzoeken en de ziekte ook te laten behandelen.

Aangezien het paard niet meer zelf wil eten en toch uit de negatieve energiebalans gehaald moet worden, is dwangvoeren essentieel. Nu klinkt dwangvoeren minder aangenaam, maar dit houdt in dat er via een sonde meerdere keren per dag hoog energetisch voer, speciale sondevoeding, gegeven wordt.

Het paard krijgt infusen met glucose en eventueel insuline. Door de combinatie van glucose en insuline wordt geprobeerd de stofwisseling weer in balans te brengen, het afbreken van vet te stoppen en deze vetten weer op te laten slaan in het lichaam. Ook zien we vaak dat de zuurtegraad van het lichaam daalt en het paard “zuur wordt”. De zuurtegraad kan met infusen gecorrigeerd worden en een uitgedroogd paard wordt gelijk gehydrateerd.

Het is belangrijk dat een paard met hyperlipemie intensief behandeld wordt en goed in de gaten gehouden wordt. Daarnaast kan aan de hand van herhaaldelijk bloedonderzoek de therapie bijgesteld worden. Op een gespecialiseerde kliniek staat deze patiënt dan ook het best. In minder heftige gevallen en in het beginstadium kan eventueel nog thuis geprobeerd worden het paard beter te maken.

De kansen voor een paard met bloedvervetting zijn slecht, 60-100% van de dieren met bloedvervetting overleeft de ziekte niet. Vaak overlijden deze paarden aan een kapotte lever of aan de onderliggende ziekte.

Aangezien deze ziekte een slechte prognose heeft, is het heel verstandig om te voorkomen dat je paard of pony deze ziekte oploopt. Bij een ras met verhoogde gevoeligheid (pony’s, ezels, minipaarden en paarden met insulineresistentie) is elk paard dat meer dan een dag niet eet al verdacht. Voorkom stresvolle situaties en een negatieve energiebalans bij deze paarden. Liever geen lange transporten, drastische veranderingen in het (voer)management en zorg voor een goede ontworming. Schakel bij zo’n paard wat slecht tot niet eet gelijk de dierenarts in en begin met het dwang/bijvoeren.

Auteur: Jessica Bakker