EOTRH | aandoening aan voornamelijk de snijtanden van een paard

Equine Odontoclastic Tooth Resorption and Hypercementosis (EOTRH) is een aandoening die voornamelijk aan de snijtanden van oudere, koudbloedpaarden optreedt. In sommige gevallen worden de eerste kiezen en/of ruinentanden ook aangetast.

Het proces van aantasting begint meestal aan de buitenste snijtanden en ontwikkelt zich langzaam richting de midden- en binnensnijtanden. Belangrijkste kenmerk van deze aandoening is dat de tand oplost, al dan niet in combinatie met de vorming van abnormale hoeveelheden cement rondom de wortel. Voor het paard is deze aandoening in veel gevallen zeer pijnlijk.

Er zijn twee belangrijke processen bij EORTH die afzonderlijk van elkaar of gezamenlijk kunnen worden waargenomen.

1. De tanden worden van binnen uit door bepaalde cellen (odontoclasten) afgebroken, hierdoor vindt oplossing van tandmateriaal plaats. De tanden en tandkas worden hierdoor erg broos.
2. Andere cellen (cementoblasten) produceren rondom de wortels van de tand forse hoeveelheden cement.

De volgende symptomen kunnen wijzen op de aanwezigheid van EOTRH:

• Verdikking van de snijtanden ter hoogte van de wortels
• Ontstoken tandvlees dat zich terugtrekt van de wortelbasis, vaak met kleine fistels (openingen waar pus uit komt)
• Loszittende snijtanden
• Tanden die makkelijk breken / uitvallen
• Abnormale hoeveelheid tandsteen
• Toename van speekselen
• Moeilijk doorbijten van harder voedsel zoals wortels
• Onaangename geur uit de mond

Er is nog weinig bekend over de precieze oorzaak van deze aandoening. EOTRH is mogelijk een aandoening waarbij een verstoring van het immuunsysteem een rol speelt. Er zijn tevens aanwijzingen voor betrokkenheid van Red-Complex bacteriën (o.a. Porphyromonas) en afwijkende biomechanische belasting van de tanden. EOTRH komt vaker voor bij oudere paarden. Ook lijkt de aandoening vaker voor te komen bij IJslandse paarden en andere koudbloedige rassen.

Op basis van klinisch onderzoek kan de diagnose EOTRH vaak worden gesteld, maar de definitieve diagnose en beoordeling van het stadium kan enkel door het uitvoeren van röntgenonderzoek. Met behulp van röntgen is vast te stellen welke gebitselementen zijn aangetast en of er sprake is van tandoplossing, cementvorming of een combinatie daarvan.

Omdat de oorzaak van EOTRH nog niet is achterhaald is er op dit moment is geen therapie beschikbaar die het proces kan stoppen of genezen.

Ondersteunende maatregelen
De maatregelen die in een vroeg stadium kunnen worden genomen zijn dan ook vooral ondersteunend van aard. Hierbij kan men denken aan het geven van pijnstillers en het frequent reinigen van de voortanden.

Tanden trekken
Wanneer de aantasting in een verder gevorderd stadium komt, is het trekken van de aangetaste tanden voorlopig de enige manier om het paard pijnvrij te krijgen. Het trekken van elementen van het paardengebit mag alleen door een (gespecialiseerde) dierenarts worden uitgevoerd. Het trekken van de elementen kan plaatsvinden onder sedatie met een lokale verdoving of onder algehele narcose. Het is aan de behandelend arts om te beoordelen welke behandelwijze het beste bij de situatie past.

Vooraanzicht (Foto + toelichting Paardenpraktijk Utrecht)

Fors ontstoken tandvlees rond de snijtanden. Het tandvlees is verdikt, rood en teruggetrokken, waardoor er ruimte tussen de snijtanden is ontstaan, ook wel diastase genoemd. Delen van de tandhals zijn vrij komen te liggen en op de blote tandhals is tandsteen afgezet. De buitenste snijtanden zijn bij EOTRH altijd het ergst aangedaan. De buitenste snijtand in de onderkaak zat bij dit paard los en is daarom getrokken. Dit is een typisch beeld van EOTRH.

Zijaanzicht (Foto + toelichting: Paardenpraktijk Utrecht):

Bij EOTRH zijn de buitenste snijtanden vaak het ergste aangedaan. De buitenste snijtand in de onderkaak is hier, omdat deze al los zat, verwijderd. De buitenste snijtand in de bovenkaak is ook ernstig aangetast: de tandhals ligt voor een groot deel bloot en het tandglazuur is aangetast en op sommige plekken verdwenen. De tand is zwart verkleurd. Het tandvlees rond deze tand is fors ontstoken: verdikt en te rood. 

Ruinentand (Foto + toelichting: Paardenpraktijk Utrecht)

In sommige gevallen is ook de ruinentand aangedaan. Alhoewel bij dit paard deze tand nooit helemaal is doorgekomen, zien we rond de tandwortel een forse toename van weefsel, het gevolg van hypercementose, een te veel aan tandsteen/cement afzetting rond de wortel van de tand.

Paarden waarbij de tanden getrokken zijn, passen zich verbazingwekkend goed en snel aan voor wat betreft de voedselopname. Zelfs gras, wat normaliter door de snijtanden ‘geknipt’ wordt in de wei, wordt na enige tijd relatief makkelijk opgenomen. Om problemen met de spijsvertering te voorkomen (koliek/slokdarmverstopping) worden deze paarden in de periode kort na de ingreep vaak met makkelijk opneembaar voedsel gevoerd (slobber, grasbrok/gehakseld hooi). Wanneer de pijn verdwenen is nadat aangetaste tanden verwijderd zijn, worden deze paarden vaak weer veel levendiger in hun gedrag.

Tekst in samenwerking met Martsje Bergsma
Foto (helemaal bovenaan artikel): de hypercementose vorm van EOTRH