EHBO bij het paard

Het kan elke paardenhouder gebeuren; van één op andere dag vertoont het paard ziekteverschijnselen die om adequaat handelen vragen om erger te voorkomen. In sommige gevallen is er zelfs sprake van een noodsituatie en als paardenhouder/ -verzorger dient men dan EHBO toe te kunnen passen.

Een getraind oog ziet in een oogopslag of een paard afwijkende verschijnselen vertoont, men kijkt hierbij naar de volgende punten. Voor de algemene indruk (AI) van een paard let men op de volgende punten:

• gedrag
• houding en gang
• voedingstoestand en bespiering
• verzorgingstoestand (vacht en hoeven)
• in het oog springende klinische afwijkingen (verwondingen, zwellingen, neusuitvloeiing etc).

Temperatuur opnemen bij het paard

Daarnaast heeft een gezond paard in rust bepaalde normaalwaarden voor ademhaling, pols en temperatuur (APT-waarden). Ponies hebben doorgaans hogere waarden. Over het algemeen kent een paard in vastgestelde omstandigheden vrij constante waarden; het kan erg handig zijn om van je eigen paard een idee te hebben van deze waarden. Wanneer je deze waarden interpreteert, is het van belang om het gedrag van het paard in overweging te nemen. Is een paard bijvoorbeeld erg onrustig, dan kunnen de waarden (veel) hoger uitvallen dan aangegeven in de tabel.

Turgor in de hals meten

Wanneer een paard ziekteverschijnselen vertoont, beoordeelt men door algemeen onderzoek (AO) de basale lichaamsfuncties. Hierbij behoren de volgende punten:

• ademhaling
• pols (hartslag)
• temperatuur
• slijmvliezen
• lymfeklieren
• turgor (vochtbalans)

Naast het controleren van de APT-waarden is een gezond paard aan de volgende punten te herkennen:

• een rustige ooguitdrukking met een schoon oog
• een ontspannen lichaamshouding waarbij het paard
  wel aandacht heeft voor de omgeving
• een glanzende, goed aangesloten vacht
• een goede voedingsconditie
• haalt op een regelmatige manier adem en heeft geen neusuitvloeiing
• gebalde mest met een goed verteerde structuur
• een gezonde eetlust
• beweegt regelmatig en ontspannen
• draagt de staart in een ontspannen houding

In sommige gevallen laat het geen twijfel mogelijk dat een paard (spoedeisende) hulp nodig heeft. Het ziektebeeld is op dat moment zo duidelijk van karakter dat er direct gehandeld dient te worden.

Enkele voorbeelden van mogelijke noodsituaties zijn:

• verminderde eetlust/niet eten
• neusuitvloeiing
• vochtophopingen/zwellingen van één of meerdere benen
• verwonding(en)
• koliek
• acuut pijnlijk oog
• acuut kreupel
• allergische reacties
• verminderde motoriek

Een paard dat niet fit is, zal zijn voer laten staan of langzaam opeten. De oorzaak kan verschillende achtergronden hebben, zoals algehele malaise en koorts, maagdarmaandoeningen of afwijkingen in het gebit.

Symptomen

• proppen maken van voer tijdens het kauwen
• het paard eet wel hooi, maar geen krachtvoer of andersom
• het paard neemt wel voer op, maar kauwt niet voldoende
• het paard eet traag of heeft geen aandacht voor het voer

Behandeling

• temperatuur opnemen
• controle van mest in de stal; hoeveelheid en structuur (diarree of hard en droog)
• voer verwijderen dat is blijven liggen
• controleer of het paard ook koliekverschijnselen vertoont
• controle waterbak en opname van water (biedt schoon water aan via een emmer)
• neem altijd contact op met een dierenarts

Neusuitvloeiing kan allerhande oorzaken hebben, soms geheel ongevaarlijk, in andere gevallen is het een teken van een spoedeisend probleem.

Symptomen

• pus, voedsel en/of speeksel uit één of beide neusgaten
• bloed uit één of beide neusgaten
• hoesten
• paard is onrustig en schudt mogelijk met het hoofd

Behandeling

• temperatuur opnemen en ademhaling tellen
• controleer kaak- en keelregio op zwellingen
• bij benauwdheid voer verwijderen in verband met kans op verslikken en verstoppingen
• paard rustig houden, geen inspanningen vragen
• bij geel/groene neusuitvloeiing contact met andere paarden vermijden in verband met besmettingsgevaar
• neem altijd contact op met een dierenarts

Een of meerdere benen zijn dikker dan normaal. De zwelling kan veroorzaakt worden door infectie van een (kleine) wond, maar ook door een beschadiging van de zachtere weefsels (banden, pezen), lichamelijke aandoeningen en sommige (virale) infecties.

Symptomen

• één of meerdere benen zijn gezwollen en houden vocht vast
• paard is stijf, zichtbaar kreupel en/of wil been verminderd belasten
• paard oogt ‘down’ en wil niet eten
• gezwollen been voelt warm aan

Behandeling

• inspectie van alle benen en vergelijk benen met elkaar (zwellingen symmetrisch of lokaal?)
• inspectie op verwondingen
• temperatuur opnemen
• bij ernstige kreupelheid het paard niet verplaatsen
• de gezwollen benen met koud water afspuiten, gebruik een zachte straal zodat water langs de benen loopt
• neem altijd contact op met een dierenarts

Bloedingen ontstaan wanneer de wanden van de bloedvaten beschadigd zijn. Is het beschadigde bloedvat een slagader, dan noemt men dit een slagaderlijke bloeding. Bij een ader spreekt men van een aderlijke bloeding. Naast deze diepe wonden kunnen schaafwonden ook gering bloedverlies geven.

Symptomen

• open wond met bloedverlies

Voorbereiding op contact met dierenarts:
Analyse van gebeurtenis met daarbij de volgende vragen:

• Hoe is het gebeurd?
• Zijn randen rondom de verwonding gezwollen?
• Wat is zichtbaar in de verwonding?
• Hoe groot is de verwonding?

Behandeling:

• Bij een slagaderlijke bloeding of diepe wonden: bel eerst een dierenarts!
• In overleg met dierenarts koud afspoelen, gebruik een zachte straal
• Gebruik géén lokale zalven, klei of iets dergelijks.
• Bij bloedingen: stelpen met schone doeken en eventueel bandage aanleggen
• Bandage niet verwijderen voordat dierenarts er is.
• Controle vaccinaties; wanneer is het paard voor het laatst gevaccineerd tegen tetanus?

Koliek is een verzamelnaam voor alle vormen van buikpijn bij het paard. Koliek kan verschillende oorzaken hebben, kijk voor meer informatie bij het artikel ‘Koliek’.

Symptomen

• schrapen met de voorbenen
• herhaaldelijk naar de buik kijken
• strekken alsof het paard moet plassen
• zweten
• flemen, optrekken van de bovenlip
• verhoogde en/of zware ademhaling
• liggerig en willen rollen
• paard is onrustig
• sloom, in zichzelf gekeerd en niet willen eten

Behandeling

• temperatuur en hartslag opnemen
• ademhaling tellen
• bij lichte verschijnselen 10 tot 15 minuten aan de hand stappen
• voer verwijderen uit de stal
• paard wat wil liggen niet met geweld in de benen houden
• neem altijd contact op met een dierenarts

Bekijk de video over koliek

Duidelijke afwijkingen aan de lens na een maanblindheidsaanval.

Maanblindheid wordt veroorzaakt door een ontsteking van het ooglichaam (uvea). Het is in sommige gevallen een regelmatige terugkerende oogontsteking, waar een paard erg veel hinder van kan ondervinden. Kijk voor meer informatie bij het artikel ‘Oogproblemen’. Maanblindheid moet niet verward worden met een maanoog.

Symptomen

• paard knijpt met het oog
• paard is soms gevoelig voor fel licht
• het oog traant en/of er is sprake van andersoortige ooguitvloeiing
• zwelling van oogleden

Behandeling

• zet het paard in een donkere omgeving, eventueel ramen met dekens afdichten
• laat het paard geen inspanning leveren
• indien mogelijk controle van het oog op beschadigingen
• neem altijd contact op met een dierenarts

Een paard is kreupel als hij één of meerdere benen niet normaal belast of voortbeweegt.

Symptomen

• paard is aan één of meerdere benen ernstig kreupel
• paard wil het been niet of nauwelijks belasten
• paard wil niet van de plaats afkomen
• paard loopt erg gevoelig en neemt korte passen

Behandeling

• paard niet verplaatsen
• vergelijking van de benen en controle op zwellingen, warmte en wondjes
• uitkrabben van de hoeven en controle op scherpe voorwerpen (let op: alleen verwijderen in overleg met een dierenarts
• neem altijd contact op met een dierenarts

Sommige paarden zijn allergisch voor bepaalde medicamenten, voerbestanddelen, bodembedekking etcetera. Indien deze allergische reacties onbehandeld blijven kunnen ze voor levensbedreigende situaties zorgen.

Symptomen

• kan optreden na toedienen van medicatie
• kan optreden na insectenbeten
• zwelling ter hoogte van toedieningsplaats/ -beet of een uitgebreide reactie over het gehele lichaam in de vorm van kleine zwellingen/bulten
• zwelling van neus, oogleden, koker en/of keelregio
• paard vertoont stijfheid en wil niet van de plaats komen
• bijgeluiden bij het ademen: soms snurkend geluid vanuit de keel, al dan niet met neusuitvloeiing

Behandeling

• bel direct een dierenarts, zeker bij moeizaam ademhalen
• bij zwelling lokaal koelen
• verwijder voer uit de stal
• verplaats het paard naar een koele plek uit de zon

Er zijn verschillende oorzaken die een ongecoördineerde gang kunnen geven bij het paard. Sommige hiervan zijn besmettelijk voor andere paarden (Rhinopneumonievirus), het is van groot belang om contact op te nemen met een dierenarts als uw paard ongecoördineerd beweegt.

Symptomen

• paard loopt ongecoördineerd (dronkenmansgang)
• bij het maken van kleine bochten is het paard uit evenwicht
• achterbenen bewegen slap en paard sleept met hoeven over de grond
• analyse van de geschiedenis;
  • Zijn er paarden op stal met verkoudheidsverschijnselen?
  • Is er door het paard of door andere paarden van stal contact geweest met andere paarden?
  • Zijn er meerdere paarden met coördinatieproblemen?

Behandeling

• verplaats het paard zo mogelijk naar een aparte stal afgezonderd van andere paarden
• vraag van het paard geen inspanning
• neem contact op met een dierenarts

Op elke stal hoort een EHBO-koffer aanwezig te zijn. In de koffer horen benodigdheden te zitten voor een eenvoudig onderzoek, ontsmettingsmiddelen, verbandmiddelen en praktisch ‘gereedschap’.

Plak aan de binnenkant van de koffer een briefje met daarop belangrijke telefoonnummers van bijvoorbeeld de dierenarts.

Voor onderzoek:

• stethoscoop
• thermometer (let op: gebruik een digitale thermometer)

Ontsmettings- en reinigingsmiddelen:

• betadine-oplossing
• alcohol-pads (om spullen te ontsmetten voor en na gebruik)

Verbandmiddelen:

• verbandschaar
• tape (leukoplast)
• steriele gaasjes
• watten
• zwachtels
• hoefzak

Praktisch ‘gereedschap’:

• zakmes
• pincet
• tekenpincet
• pen/ potlood en papier
• wegwerphandschoenen
• schone (thee)doeken
• praam
• schaar

Auteur: Mark van Manen | Tekst in samenwerking met Martsje Bergsma