Cornage bij paarden

Bij cornage (hemiplegia laryngealis) is er sprake van een verlamming van de stemband van het paard. Het betreft vrijwel altijd alleen de linker stemband, maar het kan in uitzonderlijke gevallen ook bij de rechter stemband of beide stembanden optreden. Door uitval van de zenuwvoorziening (n. laryngeus recurrens) van de spier (m. cricoarythenoideus dorsalis) die de stemband moeten aansturen, raakt de stemband verlamd. Hierdoor hangt deze met minder spanning in de luchtdoorgang en kan deze doorgang worden vernauwd. Wanneer het paard inademt, veroorzaakt werveling van de lucht een fluitend of piepend geluid. Dit geluid is meestal goed te horen wanneer het paard zich inspant en versneld ademt.

• Graad 0:  het paard heeft gezonde, normale stembanden
• Graad 1: er is een lichte asymmetrie tussen de stembanden, met meestal een afwijking aan de linker stemband. De stemband kan nog wel volledig naar buiten worden gebracht.
• Graad 2: er is een duidelijke asymmetrie tussen de stembanden, met meestal een afwijking aan de linker stemband. De stemband kan nog wel naar buiten worden gebracht, maar niet tijdens het gehele inademingsproces.
• Graad 3: er is een continue asymmetrie tussen de stembanden.
• Graad 4: de (linker) stemband is volledig verlamd en kan niet meer worden bewogen.

Illustratie van het strottenhoofd van het paard:
1. Kraakbeen
2. Toegang tot de keel
3. Stemband
4. Keeldeksel

De meeste paarden met een lichte vorm van cornage kunnen hier zonder noemenswaardige problemen mee functioneren. Bij een paard met een ernstige vorm van cornage kan door de vernauwing van de luchtweg in het strottenhoofd het uithoudingsvermogen worden aangetast.

Cornage komt voornamelijk voor bij grote, mannelijke paarden. De stemband raakt verlamd doordat de zenuw die de spier aanstuurt om de stemspleet te openen, wordt aangetast. Naast een erfelijke component kan cornage ook door andere factoren ontstaan. De zenuwen in het strottenhoofd kunnen bijvoorbeeld ook worden aangetast door vergiftiging met zware metalen (lood). Ook een aandoening rond de keelstreek, zoals droes, kan de zenuwen aantasten en uiteindelijk tot cornage leiden of de graad van de reeds aanwezige cornage verergeren.

Cornage kenmerkt zich door het fluitende of piepende, maar soms ook rauwe of schrapende geluid dat te horen is wanneer het paard inademt tijdens inspanning. Het wordt dan ook vaak pas opgemerkt wanneer paarden voor het eerst worden getraind. Sommige paarden laten het geluid alleen horen bij zware inspanning, zoals tijdens de galop of het springen.

Om erachter te komen of een paard cornage heeft, kan de dierenarts een inspanningsproef uitvoeren. Het paard wordt gelongeerd op een zachte bodem zodat de dierenarts kan horen of het paard bij inspanning het typische bijgeluid laat horen. Het fluitende geluid hoeft echter niet altijd op cornage te wijzen, maar kan ook door andere afwijkingen in de luchtwegen zoals aan de neusholte, keelgangen of het strottenklepje worden veroorzaakt.

Daarom dienen de stembanden door laryngoscopie (kijken in de luchtwegen) te worden geïnspecteerd. Met een flexibele endoscoop gaat de dierenarts de neus en keel in en worden het keelgebied en de stembanden nauwkeurig onderzocht op eventuele afwijkingen. Deze laryngoscopie kan ook in beweging worden uitgevoerd, hierbij wordt het paard op een loopband geplaatst of wordt er gebruik gemaakt van een mobiel endoscopiesysteem dat tijdens het rijden aan het paard wordt bevestigd.

De meeste paarden met een lichte vorm van cornage kunnen daar meestal zonder noemenswaardige belemmeringen mee functioneren; en in deze gevallen is vaak geen behandeling nodig. Wanneer er echter sprake is van cornage waarbij het paard het erg benauwd heeft en het uithoudingsvermogen wordt aangetast, kan een operatie uitkomst bieden.

De cornage-operatie valt onder het wettelijk ingrepenbesluit van 1996. Dit betekent dat de operatie wettelijk verboden is en dat deze alleen mag worden uitgevoerd als er een medische noodzaak aanwezig is. Een paard opereren om enkel het bijgeluid te verhelpen is niet toegestaan.

Een dergelijke operatie is behoorlijk ingrijpend voor het paard, maar er worden goede resultaten geboekt. Na de operatie heeft het paard een rustperiode nodig om volledig te kunnen herstellen. Als het paard volledig is hersteld van de operatie blijft er vaak een afwijkend stemgeluid (hinnik) over en heeft het paard een grotere kans om zich te verslikken. Laat je daarom goed voorlichten door je dierenarts!

Tekst in samenwerking met Adriënne van den Bergh