Body condition score (BCS)

Het aantal te dikke paarden in Nederland neemt steeds verder toe. In 2010 bleek uit een onderzoek dat toen al 57% van de paarden met overgewicht kampte en dat aantal zal inmiddels nog verder gestegen zijn. Door deze toename krijgen steeds meer paarden gezondheidsproblemen. Een van de ernstigste gevolgen van overgewicht is hoefbevangenheid.

Het is de verantwoordelijkheid van de verzorger om zijn paard zo goed mogelijk gezond te houden. Daarom is het belangrijk dat iedereen die paarden voert, weet hoe hij of zij kan controleren of een paard wel of niet te dik is. Voer je op het oog? Prima, maar vergeet niet om ook geregeld te voelen naar de werkelijke vetbedekking. Soms is het beeld misleidend. Zo kan een paard met goede buikspieren zonder ronde buik toch een flinke vetlaag op de ribben hebben zitten. Andersom laat een paard zonder buikspieren soms een ronde buik zien terwijl de vetbedekking onder de huid minimaal is. Wie is er nu te dik?

In dit artikel lees je meer over het beoordelen van de body condition score van je paard.

Met het uitvoeren van de body condition score (BCS) krijg je een indruk van de vetbedekking onder de huid en tevens van de mate van bespiering. De BCS geeft aan of een paard te dik, te mager, of goed op gewicht is. Op basis van de uitslag kan advies gegeven worden over het rantsoen en/of de intensiteit van de training. Omdat zowel het rantsoen als de prestatie of training niet altijd hetzelfde blijft, kan de BCS veranderen wanneer het evenwicht tussen opname en behoefte verschuift.

Meer energieopname dan het paard nodig heeft, leidt tot extra vetopslag. Het paard kan vet opslaan in de buik en onder de huid. Vet in de buik is in eerste instantie niet zichtbaar, tenzij het heel erg veel wordt. Meestal is dan ook het vet onder de huid toegenomen. Bij een te dik paard kan tijdens een proces van vermagering het resultaat op het oog tegenvallen omdat de vetreserves uit het buikvetdepot worden gehaald  en de onderhuidse vetlaag (nog) niet dunner wordt. Pas wanneer de vetreserve onder de huid wordt aangesproken zorgt dat ervoor dat het paard van vorm verandert.

Door te kijken en te voelen naar een aantal voorkeurslocaties waar vetopslag plaats vindt, beoordeel je of de BCS in de plus zit (teveel vetreserves) of in de min (geen vetreserves en misschien ook spierverlies).

Vermagert het paard als gevolg van ziekte of te weinig voeropname, dan gebruikt het zijn vetreserves, maar in ernstige situaties ook zijn spierweefsels. Idealiter is de energieopname uit het rantsoen in evenwicht met de energiebehoefte van het paard. Het paard blijft op hetzelfde gewicht en de BCS is 0. Een lichte vermagering krijgt een score -1 en ernstig mager -2. Is er sprake van overgewicht dan loopt de score op van +1 naar +2.

De BCS beoordeel je volgens een vast patroon. Zo vergeet je geen onderdeel en krijg je een compleet beeld van het paard. Je bekijkt het gehele paard en voelt op een aantal plaatsen de vetbedekking. Op basis van wat je ziet en voelt, geef je een beoordeling. Met name het voelen vraagt enige ervaring. Door bij veel paarden de vetbedekking te voelen en dit te bespreken met een deskundige (dierenarts), leer je gradaties te maken in veel en weinig vetreserve.

Wat je dus niet beoordeelt tijdens de BCS is de omvang van de buik en de vulling van de regio bij de flanken. Een ronde buik kan het gevolg zijn van veel intern buikvet. In dat geval zal ook de vetbedekking onder de huid fors zijn en dus het resultaat uitkomen op de score +2. De buik kan ook rond zijn als gevolg van minder ontwikkelde buikspieren, zoals bij fokmerries, of doordat het paard net een hele dag veel gras heeft gegeten. In dat laatste geval zijn ook de flanken gevuld. Achter de flanken liggen bij het paard de blinde darm (rechter kant) en de dikke darm (linker kant). Deze beide darmdelen zijn heel groot en kunnen dus heel veel ruwvoer bevatten. De vulling in de darmen vermindert snel als het paard een tijdje geen ruwvoer eet. Dan zijn ook de flanken en de buik weer veel minder dik. De buikomvang en flankvulling zijn dus eerder een maat voor de ruwvoeropname en mate van buikspieren dan voor de vetbedekking.

Als je het hele paard hebt bekeken en gevoeld, probeer je tot een oordeel te komen. Je kunt soms tussen twee scores uitkomen.

• Veel paarden in Nederland komen uit op de score +1. Heel vaak is er een redelijke vetbedekking te voelen op een aantal van de genoemde locaties. Een klein beetje vetreserve is niet erg. Zeker niet als het paard bijvoorbeeld in de winter buiten blijft staan of voor een inspannende periode staat (denk aan de dekdienst voor hengsten of het wedstrijdseizoen). Het gaat erom dat je het weet en je bewust bent van de eventuele gevolgen. Het wordt een probleem als je de score +1 als “normaal” gaat zien; dan is de stap vrij klein om het paard nog ietsje dikker te laten worden. In werkelijkheid zit het paard dan al bijna op score +2. En dat is een score waarbij ingegrepen moet worden, omdat het risico op gezondheidsproblemen groot is.
• Is de score richting -1 of zelfs nog lager, laat dan een dierenarts het paard nakijken. In de meeste gevallen heeft dit namelijk niet te maken met te weinig eten, maar met een gezondheidsprobleem. Als je weet wat de oorzaak van het gewichtsverlies is, kun je gericht het paard op een aangepast rantsoen zetten om het weer dikker te laten worden.
• Een score van nul is prima! Het paard is in een goed conditie. Toch moet je alert blijven. Het rantsoen en de training blijven nooit altijd hetzelfde; denk aan een nieuwe partij hooi of weidegang in de zomer.

Voer elke 4-6 weken deze body condition score opnieuw en in zijn geheel uit. Soms is het zelfs beter om dit door iemand anders te laten doen. Met een onbevangen blik en gevoel maak je een meer objectieve beoordeling.

Heeft je paard geen ideale body condition score dan is de vraag hoe het komt en wat je kan of moet doen om dit te verbeteren. Een kleine afwijking is niet erg.

• Heeft je paard een score van -1 of +1 en zijn hier aanwijsbare redenen voor, blijf dan je paard controleren om te voorkomen dat het erger wordt of om het te verbeteren. Redenen voor vermagering kunnen zijn dat het paard net uit het wedstrijdseizoen komt, dat het een ouder paard is of dat het paard ziek is geweest. Verplichte stalrust door een blessure kan aanleiding zijn om iets te dik te worden.
• Heeft je paard een score van -2 dan was dat vast al opgevallen en probeer je met voeding dit te verbeteren. Als je geen of te weinig verbetering ziet, raadpleeg dan tijdig je dierenarts of een voedingsdeskundige voor een dieetadvies.
• Komt je paard uit op de score +2 dan is het nodig om actie te ondernemen, zodat je paard zijn vetreserves gaat aanspreken. Het is onbekend bij welk vetpercentage paarden insulineresistentie krijgen, dus elk te dik paard loopt in principe dit risico. Uiteraard kun je met bloedonderzoek insulineresistentie laten bepalen. Maar een negatieve uitslag is helaas geen garantie, zeker niet voor de toekomst.

Hoe je paard zijn gezonde gewicht weer kan bereiken, zal ik in een ander artikel uitgebreid toelichten. Een paard gezond laten vermageren is namelijk niet zo eenvoudig. Door een onevenwichtig rantsoen of veel te weinig ruwvoer kunnen weer andere problemen ontstaan. Een goed aanvalsplan en de nodige portie geduld zijn nodig om je paard weer gezond en in een goede conditie te krijgen.