Mok bij paarden

Bijna iedere paardenhouder is wel bekend met het fenomeen mok. Korsten, schilfers, zwelling en soms pijnlijke wondjes aan het onderbeen en in de kootholte van het paard zijn de meest voorkomende verschijnselen. Wanneer de nattere periodes in het najaar weer beginnen, kampen veel paarden en pony’s met deze, vaak hardnekkige, kwaal.

Mok is een term die die door eigenaren voor veel verschillende huidaandoeningen aan het onderbeen wordt gebruikt. Mok is een huidontsteking van de kootholte, kent meerdere oorzaken en kan zich in verschillende vormen uiten. “Mijn paard heeft mok” zegt dus niet veel meer dan dat het een huidprobleem heeft aan één of meerdere benen. Alle vormen van mok kunnen zich ook hoger op het been voordoen, in dergelijke gevallen spreekt men ook wel van ‘rasp’.

De minst ernstige vorm gaat gepaard met enkel roodheid en geringe pijnlijkheid van de huid (erythemateuze dermatitis. Als de ontsteking ernstiger is, kan er sprake zijn van vochtuittreding en korstvorming (exsudatieve dermatitis). Mocht de ontsteking zich verder ontwikkelen dan raken de diepere huidlagen ook ontstoken (pyodermie). Dit gaat meestal gepaard met een toename van de pijnlijkheid, onderhuidse vochtophoping en korstvorming.

Bij paarden met aanleg voor mok (met name koudbloeden met veel behang), kan in chronische gevallen ook een verdikking en plooivorming van de huid optreden, deze vorm van mok wordt ook wel verruceuze mok of condylomateuze mok genoemd. Bij deze gevallen is er vaak sprake van een onderliggende afwijking van het bindweefsel en de lymphedrainage (Chronisch Progressief Lymphoedeem).

De oorzaak van de huidontsteking moet vaak gezocht worden in vocht en vuil en het daardoor ontstaan van een bacteriële huidinfectie. De natuurlijke barrière tegen bacteriën kan door teveel vocht/vuil verzwakt raken. Hierbij kan je denken aan bijvoorbeeld een natte weide of stal (urine), maar ook door overdadig wassen. Daarnaast kunnen ook onderstaande oorzaken een rol spelen bij de ontwikkeling van mok:

• Schurftmijtinfecties
  Schurftmijten verstoren de natuurlijke weerstand van de huid en veroorzaken kleine wondjes die als ingang voor secundaire infecties kunnen functioneren.
• Overgevoeligheid
  Huidbeschadigingen die voortkomen uit o.a. aangekoekt vuil/modder, het schuren van zand, overmatig wassen of het gebruik van irriterende middelen op gevoelige plekken (o.a. menthol- of alcoholhoudende producten). Zelfs bepaalde insecten of planten kunnen voor beschadiging zorgen. Het ene paard is gevoeliger voor deze factoren dan het andere.
• Zonnebrand
  Teveel zonlicht,  in combinatie met foto-actieve stoffen in de voeding kan ook in droge en zonnige periodes zorgen voor huidontsteking.
• Verminderde weerstand
  Het lijkt erop dat een verminderde weerstand (door bijvoorbeeld PPID) er ook voor kan zorgen dat het paard gevoeliger is voor mok.

De volgende symptomen kunnen duiden op mok:

• Korstjes of kloven, roodheid, schilfers
• Vochtige uitvloeiing van de huid
• Verdikking van de huid
• Jeuk (schuren van benen of aanhouden en geërgerd stampen)
• Pijn bij aanraking
• Dik onderbeen, kreupel en/of koorts in combinatie met één of meer van bovenstaande symptomen

Er zijn veel opvattingen over een goede behandelmethode van mok. Omdat er verschillende oorzaken zijn die een huidontsteking van het been kunnen veroorzaken is het belangrijk om de behandeling af te stemmen op de oorzaak. Er bestaat geen wondermiddel dat alle gevallen van mok kan behandelen en het is daarom ook onverstandig om zonder diergeneeskundig advies de huid van je paard te behandelen. In sommige gevallen zorgt de oplossing voor het ene probleem voor verergering van een ander probleem, wat bij het ene paard werkt hoeft bij het andere paard niet de oplossing te zijn.

Bij een huidprobleem is het allereerst belangrijk de oorzaak vast te stellen. Het is dan ook raadzaam om de dierenarts te raadplegen. Deze kan de meest geschikte behandeling bepalen voor het paard en wanneer nodig een afkrabsel/afstrijk maken of huidbiopt uitvoeren om vast te stellen wat de oorzaak van de problemen is. In sommige gevallen wordt een huidprobleem dat de uiterlijke kenmerken van “mok” heeft veroorzaakt door een aandoening die een hele specifieke behandeling nodig heeft (o.a. leucocytoclastic pastern vasculitis / sarcoïdose / sarcoid).

In alle gevallen van mok belangrijk om het paard in een schone en droge omgeving te houden. Voorkom zoveel mogelijk dat de benen van je paard nat worden en maak ze goed droog als ze vochtig zijn geworden na bijvoorbeeld weidegang of een wasbeurt. Dit droogmaken dient heel voorzichtig te gebeuren door te deppen of heel zacht de wrijven met een zachte en schone handdoek. Ruwe of ongewassen handdoeken kunnen het probleem in standhouden of verergeren. Mocht je paard gevoelig zijn voor mok, beperk dan het aantal wasbeurten tot een absoluut minimum.

In een vroeg stadium kan de behandeling volstaan met een ontsmettende shampoo (met bijvoorbeeld betadine of chloorhexidine) en een zalf die tevens desinfecterend is. Het is bekend dat wassen met warm water betere resultaten geeft dan wassen met koud water. Het wassen van een aangetaste huid is een handeling die voorzichtig moet worden uitgevoerd; het is belangrijk om verdere beschadiging van de huid te voorkomen door gebruik van borstels, krabbers of scherpe nagels.

Soms is het nodig om een product met ontstekingsremmers of stoffen die bacteriën bestrijden te gebruiken. Wees je ervan bewust dat langdurig gebruik van dergelijke zalven resistente bacteriën en nog lastiger te behandelen huidafwijkingen kunnen veroorzaken. Er zijn op dit moment geen zalven voor dit doel geregistreerd bij het paard. Indien je dierenarts een zalf voorschrijft, vraag dan altijd naar de bestanddelen en de (doping) wachttijd of vraag om je paard ongeschikt te laten verklaren voor humane consumptie. Gebruik zalf altijd volgens voorschrift van je dierenarts en behandel niet langer of vaker dan voorgeschreven, dit kan namelijk nare consequenties hebben. De dierenarts kan je het beste voorlichten over het al dan niet verwijderen van korsten en het nemen van andere ondersteunende maatregelen.

Indien er onvoldoende effect wordt behaald met wassen en/of het gebruik van lokale werkende producten, dan zal er vaak voor een systematische behandeling worden gekozen waarbij ontstekingsremmers en/of antibiotica worden gebruikt. In ernstige gevallen dienen dergelijke kuren tot wel 8 weken volgehouden te worden. Het spreekt voor zich dat het in dergelijke gevallen wenselijk is om voor aanvang van een (lang) behandeltraject duidelijkheid te hebben over de aard en de ernst van de afwijkingen door het uitvoeren van (laboratorium) onderzoek.